W sierpniu 2005r. na stronach internetowych NIK w dziale "Wyniki kontroli" została opublikowana "Informacja o wynikach kontroli działania organów samorządów gminnych w sprawach likwidacji szkół i placówek oświatowo-wychowawczych" (Nr ewid. 152/2005).
Kontrola podjęta została z inicjatywy NIK, w związku z informacjami o likwidacji szkół i placówek oświatowych, przy zmniejszającej się z roku na rok liczbie uczniów. Potrzebę przeprowadzenia kontroli zgłoszono także na posiedzeniu Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Sejmu RP w dniu 30 czerwca 2004 r. Kontrola miała charakter doraźny (rozpoznawczy), przeprowadzona została w 23 urzędach gmin na terenie 6 województw (w tym w 14 gminach wiejskich i miejsko-wiejskich) i objęła lata szkolne 2003/2004 i 2004/2005.
Celem kontroli było dokonanie oceny działań w przedmiotowym zakresie, ze strony organów samorządów gminnych, ze szczególnym uwzględnieniem: przyczyn likwidacji i prawidłowości postępowania oraz skutków likwidacji szkół i placówek, w tym zapewnienia uczniom zlikwidowanych jednostek możliwości kontynuowania nauki oraz wykorzystania obiektów szkolnych.
Z danych GUS prezentowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu wynika, że w roku szkolnym 2003-2004 zlikwidowano na terenie całego kraju 2.681 szkół, na ogólną liczbę 33.159 szkół w 2004 r. (tj. 8,1%), w tym m.in.: 269 szkół podstawowych (1,8%). Zlikwidowano również 150 przedszkoli (1,9%).
W skontrolowanych gminach zlikwidowano w latach 2003-2005 (do czasu zakończenia kontroli) ogółem 73 jednostki, w tym m.in.: 46 szkół podstawowych, 5 gimnazjów, 7 szkół ponadpodstawowych i 15 przedszkoli. W 14 gminach wiejskich i miejsko-wiejskich, w okresie objętym kontrolą, zlikwidowano 36,4% szkół podstawowych. Średnio na jedną zlikwidowaną szkołę podstawową przypadało 67 uczniów, a na jeden oddział 11 uczniów. Na bazie 28 zlikwidowanych szkół podstawowych w tych gminach utworzono (z inicjatywy mieszkańców) 12 podstawowych szkół niepublicznych, prowadzonych przez stowarzyszenia.
Likwidację szkół i placówek oświatowych w skontrolowanych gminach argumentowano głównie obniżającą się liczbą uczniów w szkołach i rosnącymi kosztami utrzymania tych jednostek (zwłaszcza małych szkół) oraz trudnymi warunkami nauczania (m.in. nauczania w klasach łączonych), a także złym stanem technicznym budynków likwidowanych szkół i placówek. Ustalono, że działania te były konsultowane społecznie, w tym w szczególności z rodzicami uczniów, oraz z kuratorami oświaty.
Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła w skontrolowanych gminach nieprawidłowości, polegające na:
1) likwidacji szkoły lub placówki bez stosownej uchwały rady gminy – jako organu prowadzącego w 4 gminach (dotyczyło to likwidacji 9 szkół podstawowych, 4 gimnazjów i 4 przedszkoli,
2) nieokreśleniu sieci szkół publicznych po likwidacji szkół i placówek oświatowo-wychowawczych w 3 gminach,
3) nie zapewnieniu w 5 gminach dzieciom dojeżdżającym bezpiecznych warunków oczekiwania na środek transportu do szkół (w gminach wiejskich likwidacja szkół w 90% przypadków spowodowała zwiększenie długości drogi dzieci do szkoły nawet do 10 km),
4) braku dostatecznej dbałości o zagospodarowanie mienia po zlikwidowanych 9 obiektach w 6 gminach (m.in. nie odnotowano przypadku kalkulowania kosztów zagospodarowania tego majątku po likwidacji).
Obiekty po zlikwidowanych szkołach i placówkach wykorzystywano nadal na cele oświatowe (42%) lub na inne cele społeczne (40%). Część obiektów sprzedano (6%), a dla części nie określono przeznaczenia (12%).
Średni roczny koszt kształcenia ucznia w likwidowanych szkołach podstawowych kształtował się od 4.272,6 zł w Szkole Podstawowej Kawki (gmina Bobrowo, woj. kujawsko-pomorskie) do 13.600 zł w Grądach (gmina Małkinia Górna, woj. mazowieckie), a w filiach Szkoły Podstawowej w Przytułach (gmina Krasnosielc, woj. mazowieckie) wynosił ponad 18 tys. zł. Dodać należy, że średni koszt kształcenia ucznia w szkołach podstawowych na terenie kraju, prowadzonych przez gminy w 2003 r. wyniósł 4 417,8 zł.
W większości skontrolowanych gmin (13) likwidacja jednostek oświatowych nie spowodowała zmniejszenia wydatków na oświatę, a tylko w 3 gminach udokumentowano oszczędności uzyskane w związku z likwidacją szkół i placówek.
Prawie we wszystkich skontrolowanych gminach (w 21 z 23), zapewniono uczniom likwidowanych jednostek kontynuację nauki w innych szkołach i placówkach, prowadzonych przez samorząd. Spośród pozostałych - Gmina Skoki (województwo wielkopolskie) prowadzenie szkół przekazała fundacji, a w Gminie Kunów (województwo świętokrzyskie) zamiar likwidacji wszystkich szkół publicznych i utworzenia na ich bazie szkół o uprawnieniach szkół publicznych prowadzonych przez stowarzyszenia - nie uzyskał zgody Świętokrzyskiego Kuratora Oświaty, co zapobiegło ich likwidacji.
Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli, w celu wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości, organy samorządu gmin powinny podjąć m.in. działania, dotyczące:
1) dostosowania sieci szkół publicznych do aktualnego stanu szkół publicznych oraz zapewnienia dzieciom likwidowanych szkół możliwości spełniania obowiązku szkolnego w szkołach publicznych prowadzonych przez gminę,
2) zorganizowania dzieciom dojeżdżającym do szkoły ochrony przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi m. in. poprzez budowę zatok i wiat przystankowych,
3) zintensyfikowania działań na rzecz zagospodarowania nieruchomości po likwidowanych jednostkach oświatowych, a także uzyskiwania dochodów z wynajmu nieruchomości po zlikwidowanych szkołach.
Informacja pochodzi z serwisu internetowego Najwyższej Izby Kontroli http://www.nik.gov.pl
|
