Spis treści streszczenia części I.

• 1.  Zadania izb

• 2.  Działalność nadzorcza

• 3.  Działalność kontrolna

• 4.  Działalność opiniodawcza

• 5.  Działalność informacyjna i szkoleniowa

• 6.  Współpraca izb z organami państwa i innymi instytucjami

• 7.  Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

• 8.  Wykonanie budżetów przez regionalne izby obrachunkowe

• 9.  Zatrudnienie, płace i kwalifikacje

• 10. Działalność Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych

• 11. Funkcjonowanie prawa samorządu terytorialnego w świetle doświadczeń regionalnych izb obrachunkowych

Wstęp | Część I - Streszczenie | Część I - Pełny tekst | Część II - Streszczenie | Część II - Pełny tekst

Streszczenie Części I.

Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych w 2002 roku

1.  Zadania izb

Regionalne izby obrachunkowe, (zwane dalej „izbami”), są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego (jst) działającymi na podstawie art. 171 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej[1] oraz przepisów ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych[2].

Do ustawowych zadań izb należy:

• nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego i ich związków w zakresie spraw finansowych wymienionych w art. 11 ustawy,
• przeprowadzanie kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych podmiotów sektora finansów publicznych wymienionych w art. 1 ust. 2 ustawy,
• wydawanie opinii w sprawach wymienionych w art. 13 ustawy,
• prowadzenie działalności informacyjnej i szkoleniowej w zakresie objętym nadzorem i kontrolą,
• dokonywanie kontroli formalnej i rachunkowej sprawozdań z wykonania budżetów jst oraz wniosków o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej,
• rozpatrzenie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika,
• orzekanie w sprawach odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych przez pracowników sektora finansów publicznych i inne osoby dysponujące środkami publicznymi.

            Od 1999 r. zakres zadań izb obejmuje również:

• rozpatrywanie skarg i wniosków dotyczących działalności organów stanowiących jst - art. 229 pkt 1 Kpa[3].

            Ponadto, w 2002 r. Minister Finansów nałożył na izby obowiązek sporządzenia zbiorczych sprawozdań w zakresie państwowego długu publicznego jednostek sektora finansów publicznych posiadających osobowość prawną dla których jst są organem założycielskim lub nadzorującym[4].

            W wyniku reformy administracyjnej, od 1999 r. na terenie kraju funkcjonuje 16 izb - każda na obszarze jednego województwa. Organami izby są: Kolegium izby i Komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

            Kolegium izby składa się z przewodniczącego - prezesa izby oraz członków powołanych przez Prezesa Rady Ministrów spośród kandydatów wyłonionych w drodze konkursu. Członkowie Kolegium działają również w 3 osobowych składach orzekających wyznaczonych przez prezesa izby, celem wydawania opinii w sprawach określonych w ustawach.

            Komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest organem  orzekającym I instancji, której przewodniczącym z mocy ustawy jest zastępca prezesa izby. Komisja działa na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych.

            Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi izb z punktu widzenia zgodności z prawem, a w odniesieniu do realizowanych przez samorząd zadań z zakresu administracji rządowej - dodatkowo według kryterium celowości, rzetelności i gospodarności. Izby badają uchwały i zarządzenia organów jst w sprawach:

• procedury uchwalenia budżetu i jego zmian,
• budżetu i jego zmian,
• zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jst oraz udzielania pożyczek,
• zasad i zakresu przyznawania dotacji,
• podatków i opłat lokalnych,
• absolutorium.

            Po zmianach dokonanych ustawą z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju m. st. Warszawy[5] oraz utworzeniu w 2002 r. 7 nowych powiatów liczba nadzorowanych przez izby jednostek wynosiła: 2 412 gmin, 66 miast na prawach powiatów, 314 powiatów, 16 województw i 157 prowa­dzących działalność związków międzygminnych.

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

2.  Działalność nadzorcza

            W 2002 r. izby w ramach działalności nadzorczej zbadały ogółem 104 085 uchwał i zarzą­dzeń organów jst i związków międzygminnych, z tego w sprawach:

• budżetu 2 938,
• zmian budżetu 60 621,
• absolutorium 2 952,
• podatków i opłat lokalnych 13 565,
• układu wykonawczego budżetu 8 141,
• w sprawie zasad i zakresu przyznawanych dotacji 1 037,
• w sprawie zaciągania zobowiązań oraz udzielania pożyczek 5 829,
• innych uchwał objętych nadzorem 9 001.

            Działając w oparciu o art. 123 ust. 3 ustawy o finansach publicznych[6] w 2002 r. izby ustaliły budżety dla 5 gmin i 2 powiatów w zakresie obowiązkowych zadań własnych i zadań zleconych w związku z nieuchwaleniem budżetów przez te jednostki w ustawowym terminie.

            Liczba zbadanych przez izby w 2002 r. uchwał i zarządzeń w porównaniu do 1993 r. wzrosła ponad siedmiokrotnie w związku ze zwiększeniem liczby jst oraz rozszerzeniem zakresu przedmiotowego badanych uchwał.

            W wyniku badania nadzorczego Kolegia izb uznały 100 826 uchwał i zarządzeń (96,9% ogółu zbadanych uchwał i zarządzeń) jako podjęte bez naruszenia prawa, w 1 355 uchwałach (1,3% ogółu) wskazano nieistotne naruszenie prawa, 1 185 uchwał (1,1% ogółu) uznano za nieważne, a w stosunku do 675 uchwał (0,6% ogółu) postępowanie wszczęte w związku z istotnym naruszeniem prawa zostało umorzone po usunięciu przez jst wskazanych nieprawidłowości. Od 1993 r. udział uchwał podejmowanych przez jst z naruszeniem prawa wyraźnie zmalał z 26,9% do 5,0% w 2001 r. i 3,1% w 2002 r.

            Z ogólnej liczby 2 938 zbadanych w 2002 r. uchwał budżetowych 396 uchwał (13,5% ogółu) organy stanowiące jst podjęły z naruszeniem prawa w tym 60 uchwał (2%) Kolegia izb uznały za nieważne w części dotkniętej nieprawidłowościami. Zmniejszenie udziału uchwał budżetowych podejmowanych z naruszeniem prawa w stosunku do 1993 r. jest bardzo wyraźne z 60,5% do 16,2% w 2001 r. i 13,5% w 2002 r.

            Spośród 60 621 uchwał i zarządzeń w sprawie zmian budżetu 1 074 uchwały (1,8% ogółu) organy jst podjęły z naruszeniem prawa, w tym 182 uchwały które zostały uznane za nieważne (141 - w części i 41 - w całości).

            Udział tych uchwał podjętych z naruszeniem prawa obniżył się z 19,1% w 1993 r. do 2,3% w 2001 r. i 1,8% w 2002 r. Nieprawidłowości wskazane w uchwałach budżetowych to przede wszystkim:

• brak w treści uchwały budżetowej obligatoryjnych elementów,
• brak zaplanowanych wydatków na obligatoryjne zadania własne,
• zaplanowanie środków na zadania nie mieszczące się w katalogu zadań jst,
• przekroczenie kompetencji do dokonywania zmian w budżecie,
• rozdysponowanie rezerwy celowej niezgodnie z przeznaczeniem,
• rozdysponowanie rezerw ogólnych na nowe zadania oraz zmiany przeznaczenia 15% kwoty dotacji na zadania własne bez uzyskania pozytywnej opinii komisji właściwej do spraw budżetu.

            W 2002 r. Kolegia izb zbadały 2 952 uchwały w sprawie absolutorium dla zarządu (2 899 w sprawie udzielenia i 53 - nieudzielenia absolutorium). Zgodnych z prawem było 2 886 uchwał (97,8% ogółu) o udzieleniu absolutorium oraz 19 (35,8%) uchwał o nieudzielenie absolutorium. Nieprawidłowości wskazane w uchwałach dotkniętych naruszeniem prawa polegały na:

• nieudzieleniu absolutorium z przyczyn innych niż wykonanie budżetu lub bez debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu,
• podjęciu uchwały bez uzyskania bezwzględnej większości głosów ustawowego składu rady,
• podjęciu uchwały absolutoryjnej w głosowaniu tajnym.

            W liczbie pozostałych uchwał i zarządzeń jst podjętych z naruszeniem prawa najwięcej nieprawidłowości występowało w uchwałach dotyczących zakresu i zasad przyznawania dotacji (naruszenie prawa wystąpiło w 9,2% tych uchwał), w uchwałach dotyczących podatków i opłat lokalnych (6,6% tych uchwał) oraz w uchwałach dotyczących zaciągania zobowiązań oraz udzielania pożyczek (4,3% tych uchwał).

            Spośród wydanych w 2002 r. przez izby 2 537 rozstrzygnięć nadzorczych jst zaskarżyły do Naczelnego Sądu Administracyjnego 65 rozstrzygnięć (2,5%). W 2001 r. jst zaskarżyły 1,9% ogółu rozstrzygnięć. W 2002 r. NSA rozpatrzył 68 skarg i wydał 44 wyroki oddalające skargi, 18 wyroków uchylających rozstrzygnięcia nadzorcze a także 4 postanowienia o odrzuceniu skargi i 2 - o umorzeniu postępowania.

            W czynnościach prawnych, które mogą spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych jednostek samorządu terytorialnego wymagana jest kontrasygnata skarbnika. Izby rozpatrują sprawy dotyczące powiadomień przez skarbnika o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika. W 2002 r. do izb wpłynęły trzy takie powiadomienia. W jednym przypadku komisja powołana dla jego rozpatrzenia uznała, że skarbnik nie miał podstawy do odmowy kontrasygnaty, a w dwóch odmowy kontrasygnaty uznano za uzasadnione.

            Porównanie liczby powiadomień o dokonaniu kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika z nieprawidłowościami stwierdzanymi przez inspektorów w trakcie kontroli gospodarki finansowej jst może świadczyć o zdarzających się przypadkach nieprzedkładania skarbnikom umów do kontrasygnaty.

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

3.  Działalność kontrolna

            Zgodnie z ustawą o regionalnych izbach obrachunkowych działalność kontrolna izb obejmuje kontrole kompleksowe, problemowe i doraźne przeprowadzane w gminach, powia­tach, województwach samorządowych, związkach gmin i powiatów, stowarzyszeniach jst, samorządowych jednostkach organizacyjnych, w tym posiadających osobowość prawną oraz w innych podmiotach - w zakresie dotyczącym wykorzystania dotacji przyznawanych przez jst.

            Kontrole kompleksowe, prowadzone w każdej jst nie rzadziej niż raz na cztery lata, obejmują całość gospodarki finansowej kontrolowanych podmiotów. Kontrole problemowe obejmują wybrane zagadnienia z zakresu gospodarki finansowej bądź zamówień publicznych kontrolowanych jednostek. Poza planem realizowane są kontrole doraźne, które dotyczą sygnalizowanych wcześniej nieprawidłowości. Ponadto, izby prowadzą kontrole sprawdzające, których celem jest sprawdzenie wykonania zaleceń pokontrolnych.

            W 2002 r. izby przeprowadziły łącznie 1 415 kontroli, z tego 838 kontroli kompleksowych, 280 kontroli problemowych i 221 kontroli doraźnych. Do zadań najczęściej obejmowanych kontrolami problemowymi należały:

• gospodarka finansowa samorządowych jednostek organizacyjnych,
• stosowanie ustawy o zamówieniach publicznych,
• gospodarka mieniem  komunalnym,
• prawidłowość wykorzystania i rozliczenia dotacji udzielanych z budżetu jst.

            Informacje zawarte w otrzymanych wnioskach i sygnałach były uwzględnione nie tylko w kontrolach doraźnych, ale - w miarę możliwości - również w kontrolach kompleksowych i problemowych. W 2002 r. przeprowadzono 289 kontroli na wniosek lub w związku z doniesie­niami różnych podmiotów, z tego 32 - na wniosek prokuratury, 31 - policji, 7 Ministra Finansów, 3 - MSWiA, 26 - wojewodów, 11 - NIK, 3 - UKS i US, 40 - organów jst i 136 - innych podmiotów.

            W każdym roku izby obejmują kontrolą określone zagadnienia, wskazane przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych (KR RIO), które realizowane są na podstawie uzgodnionych jednolitych programów. W 2002 r. koordynowane w ten sposób kontrole obejmowały:

• przestrzeganie przez gminy przepisów ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym[7], a w szczególności przepisów dotyczących ustalania i poboru opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości (tzw. renty planistycznej) (119 jednostek),
• ustalania i poboru opłaty adiacenckiej (131 jednostek),
• gospodarki finansowej i zamówień publicznych samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (23 jednostki)
• prawidłowości sporządzania sprawozdań dotyczących długu publicznego (170 jednostek).

            Ponadto w 2002 r. izby przeprowadziły z inicjatywy NIK i KR RIO kontrolę koordynowaną w zakresie zadłużenia jst obejmującą 242 jednostki (96 jednostek skontrolowanych przez NIK i 146 przez izby).

            W ramach porozumienia KR RIO i Urzędu Zamówień Publicznych izby opracowały materiał do wykorzystania przez UZP, dotyczący wyników kontroli zamówień publicznych.

            Zgodnie z przepisami art. 9a ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych izby kontrolują pod względem rachunkowym i formalnym kwartalne sprawozdania z wykonania budżetów jst oraz wnioski o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej z tytułu ustawowych ulg i zwolnień w podatkach samorządowych. Poza tym izby badają sprawozdania z wykonania planów finansowych zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, środków specjalnych i funduszy celowych.

            W 2002 r. izby zbadały łącznie 109 808 sprawozdań z wykonania budżetów jst. W wyniku weryfikacji przeprowadzonej przez izby, na wniosek Ministerstwa Finansów i z własnej inicjatywy jst dokonały 13 304 korekt (12,1% ogólnej liczby zbadanych sprawozdań). W 2001 r. udział skorygowanych sprawozdań był dużo wyższy i wynosił 24,6%. Stwierdzone przez izby nieprawidłowości dotyczyły m. in.:

• wykazywania danych w zakresie planu, niezgodnych z uchwałami oraz zarządzeniami organów jst,
• braku lub nieprawidłowego wykazywania danych w zakresie skutków obniżek górnych stawek podatków oraz zastosowanych zwolnień, ulg, odroczeń i umorzeń, podatków i opłat stanowiących dochód budżetu gminy,
• braku lub nieprawidłowego wykazywania danych o zaangażowaniu środków budżetowych obciążających plan finansowy wydatków.
• Izby skontrolowały ponadto 11 123 wnioski gmin o przyznanie kwoty rekompensującej dochody utracone z tytułu ustawowych ulg i zwolnień, z których - w wyniku kontroli - 205 wniosków zostało skorygowanych.

            Od 2002 r. został wprowadzony obowiązek sporządzania kwartalnych sprawozdań w zakre­sie państwowego długu publicznego, którym objęto m. in. posiadające osobowość prawną fundusze celowe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, instytucje kultury i inne samodzielne osoby prawne. Na podstawie sprawozdań jednostek, dla których organem założyciel­skim lub nadzorującym są jst, izby sporządzają sprawozdania zbiorcze według rodzajów jednostek i przekazują do Departamentu Długu Publicznego Ministerstwa Finansów w formie elektronicznej i dokumentu. W ogólnej liczbie skontrolowanych sprawozdań korekty stanowiły 2,1%.

            Na podstawie art. 229 pkt 1 Kpa izby są organami właściwymi do rozpatrywania skarg dotyczących zadań lub działalności rad gmin, powiatów i sejmików wojewódzkich w zakresie spraw finansowych. W 2002 r. do izb wpłynęło łącznie 451 pism zarzucających naruszenie praworządności lub interesów osób wnoszących pisma, z czego 107 dotyczyło działalności organów stanowiących jst i 344 - działalności organów wykonawczych jst bądź samorządowych jednostek organizacyjnych. Z 107 skarg dotyczących działalności organów stanowiących jst w 106 pismach skarżący wskazując nieprawidłowości organów stanowiących, wnioskowali jednocześnie o unieważnienie uchwał podjętych przez te organy.

            Skargi na działalność organów wykonawczych dotyczyły, przede wszystkim: nieprawidłowości przy udzielaniu zamówień publicznych (28% tych skarg), realizacji zadań własnych (27%), zarządzania mieniem komunalnym (22%), spraw związanych z podatkami i opłatami lokalnymi (11% skarg). Skargi te zostały przekazane do rozpatrzenia organom właściwym jst. Wszystkie informacje zawarte w nich a dotyczące spraw finansowych, stanowiły materiał wykorzystany w przeprowadzanych przez izby kontrolach gospodarki finansowej jst.

            Przepis art. 10 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych nakłada na izby obowiązek przekazywania informacji o nieprawidłowościach stwierdzonych w zakresie danych dotyczących rozliczania subwencji i dotacji celowych organom dokonującym podziału tych środków oraz ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej.

            W wyniku kontroli gospodarki finansowej w 2002 r. izby stwierdziły nieprawidłowości, w zakresie danych wpływających na wysokość naliczania kwoty wyrównawczej części podstawo­wej subwencji ogólnej dla gmin, wykazanych w sprawozdaniach 88 jednostek. W zakresie skutków obniżenia górnych stawek podatków nieprawidłowości wskazano w 59 gminach, z tego:

• zaniżenia skutków na kwotę 428 516 tys. zł,
• zawyżenia skutków na kwotę 365 675 tys. zł.

            W zakresie skutków udzielonych przez gminy ulg, odroczeń, umorzeń, zwolnień oraz zaniechania poboru podatków wskazano nieprawidłowości w 87 gminach z tego:

• zaniżenia na kwotę 970 180 zł,
• zawyżenia na kwotę 688 235 zł.

            Zaniżenia wykazywanych kwot mogą prowadzić do naliczania za wysokich kwot subwencji wyrównawczych - jeśli naliczanie tych kwot uzasadnione jest poziomem osiąganych przez gminę dochodów o charakterze podatkowym.

            W zakresie danych ujmowanych we wnioskach o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej, zaniżenia utraconych dochodów wykazane w 4 jednostkach wyniosły kwotę 125 950 zł a zawyżenia 44 986 zł. Wykazanie zaniżonych kwot powoduje zmniejszenie kwot rekompensujących utracone dochody, natomiast zawyżenie powoduje otrzymanie przez gminę kwoty wyższej od należnej. We wszystkich przypadkach stwierdzających nieprawidłowości wysłane zostały do gmin zalecenia nakazujące skorygowanie nieprawidłowo sporządzonych sprawozdań.

            Ponadto, w 2002 r. izby stwierdziły w 4 jst nieprawidłowości w zakresie wykorzystania ośmiu dotacji celowych. Z ogólnej kwoty 734 964 zł wykorzystano niezgodnie z przeznaczeniem 122 362 zł czyli - 16,7%.

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

4.  Działalność opiniodawcza

            Zakres działalności opiniodawczej obejmuje 9 rodzajów opinii określanych w art. 13 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Opinie wydawane są przez działające w izbach składy orzekające. Opinie o sprawozdaniach z wykonania budżetu wraz ze sprawozdaniem z wykonania planów finansowych zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, przekazywanych ustawowo jak również z wykonania zadań wykonywanych na podstawie porozumień były w zdecydowanej większości sporządzane łącznie w postaci jednej opinii składu orzekającego. O negatywnych opiniach z wykonania budżetu oraz wykonania planów finansowych zadań zleconych prezes izby jest zobowiązany poinformować wojewodę i właściwego ministra do spraw finansów publicznych. Negatywne opinie o sprawozdaniu z wykonania planów finansowych zadań przejętych w wyniku porozumień prezes izby przekazuje organom stanowiącym jednostek przekazujących zadania.

            W 2002 r. składy orzekające wydały 18 180 opinii z tego:

• 14 986 opinii (82,4%) pozytywnych, ( w 2001 r. - 81,5%);
• 3 112 opinii (17,1%) pozytywnych z uwagami i 82 (0,4%) opinie negatywne (w 2001 r. - 0,6%).

            Wśród wydanych 82 opinii negatywnych najwięcej - bo 30,5% - dotyczyło wniosków komisji rewizyjnych w sprawie absolutorium, 24,4% - projektów budżetów wraz z informacjami o stanie mienia jst oraz 12,2% - o możliwości spłaty kredytów i pożyczek.

            Odwołanie od opinii składów orzekających do pełnego składu kolegium składają: o sprawozdaniach z wykonania planów finansowych zadań publicznych wynikających z porozu­mień między jst oraz opinii o wnioskach komisji rewizyjnych - organ stanowiący jst, a organ wykonawczy w pozostałych sprawach.

            W 2002 r. właściwe organy jst zgłosiły 15 odwołań od opinii składów orzekających, z tego: 6 odwołań od opinii o projektach budżetów, 3 - od opinii o możliwości spłaty kredytów, 2 - od opinii o wnioskach komisji rewizyjnej w sprawie absolutorium, 2 - od opinii o możliwości sfinansowania deficytu, 2 - od opinii o informacji z przebiegu wykonania budżetu za I półrocze i o sprawozdaniu z wykonania budżetu.

            W wyniku rozpatrzenia wniesionych odwołań w 6 przypadkach odwołanie uwzględniono w całości i zmieniono opinię na pozytywną, w 5 przypadkach opinię składu orzekającego utrzymano w mocy, a 4 odwołania zostały uwzględnione w części.

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

5.  Działalność informacyjna i szkoleniowa

            Zgodnie z art. 1 ust. 4 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych zadaniem izb jest prowadzenie działalności informacyjnej i szkoleniowej w zakresie objętym nadzorem i kontrolą. Działalność ta prowadzona jest poprzez organizowanie szkoleń i seminariów, wydawanie biuletynów, informatorów oraz bieżący instruktaż w zakresie praktycznego stosowania przepisów finansowych.

            W 2002 r. izby przeprowadziły 347 szkoleń, w których uczestniczyło 20 940 osób. Od 1993 r. liczby te wzrosły ponad dwukrotnie - w 1993 r. izby zorganizowały 147 szkoleń z 9 715 uczestnikami.

            Tematyka szkoleń uwzględniała potrzeby pracowników samorządowych i obejmowała zagadnienia związane z:

• procedurą absolutoryjną i zadaniami komisji rewizyjnych w procesie absolutoryjnym,
• zmianami przepisów mających wpływ na gospodarkę finansową m. in. w ustawach o rachunkowości, o zamówieniach publicznych, o podatkach lokalnych, o finansach publicz­nych, ordynacji podatkowej,
• opracowywaniem, uchwalaniem i wykonywaniem budżetu,
• sprawozdawczością budżetową ze szczególnym uwzględnieniem sprawozdań o długu publicznym,
• kontrolą gospodarki finansowej, w tym kontrolą wewnętrzną i audytem,
• dopuszczalnością udzielania pomocy publicznej dla przedsiębiorców,
• funduszami pomocowymi.

            W 2002 r., działalność informacyjna prowadzona była poprzez poszczególne izby, w ramach wspólnych przedsięwzięć oraz przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunko­wych tak w formie bezpośredniej jak i korespondencji, wydawnictw i za pośrednictwem witryn internetowych. Działalność tę stanowiły bezpośrednie odpowiedzi na pytania dotyczące gospodarki finansowej jst, udzielane przez inspektorów w toku kontroli, podczas wizyt w izbach przedstawicieli samorządu lub szkoleń, a także pisemne wyjaśnienia, interpretacje często publikowane na łamach biuletynów lub na stronach www.

            Działalność informacyjna izb była realizowana również przez publikowanie materiałów w dwumiesięczniku regionalnych izb obrachunkowych „Finanse Komunalne”. Rozstrzygnięcia nadzorcze izb były także publikowane w wydawanym we współpracy z kolegiami odwoław­czymi i wojewodami kwartalniku „Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych”, a opracowania tematyczne związane z tematyką samorządową - w innych czasopismach np. we „Wspólnocie” i prasie lokalnej.

            Ponadto, działalność informacyjna była prowadzona za pośrednictwem stron internetowych poszczególnych izb oraz witryny www.rio.gov.pl Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych. W serwisie internetowym został udostępniony nowy dział obejmujący teksty pism i interpretacji (Ministerstwa Finansów, innych ministerstw i instytucji) ministerstwa, teksty orzeczeń NSA oraz nowe akty prawne.

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

6.  Współpraca izb z organami państwa i innymi instytucjami

            W 2002 r., poza zadaniami ustawowymi, izby realizowały również zadania polegające na opracowaniu specjalnych analiz, opracowywaniu i przedstawianiu informacji o znaczeniu ogólnokrajowym jak i lokalnym. Analizy opracowywane były w oparciu o dane wykazane w sprawozdaniach budżetowych jak i pozyskiwane w wyniku badań ankietowych przeprowa­dzanych wśród wszystkich lub wybranych jst.

            Do ważniejszych opracowań i analiz wykonanych przez izby w 2002 r. należały:

• opracowanie dotyczące wyników kontroli przeprowadzonych przez Izby w 2002 r. na wniosek Komisji Kontroli Państwowej Sejmu RP,
• informacje o podatkach i opłatach lokalnych w 2002 r. zebrane - na wniosek Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów,
• opracowanie dotyczące przyporządkowania odpowiedniej klasyfikacji budżetowej wydatków jst kategoriom wydatków z funduszy strukturalnych - na wniosek Ministerstwa Finansów,
• informacje o samorządowych jednostkach sektora finansów publicznych w których przychody lub wydatki przekroczyły kwotę 7 216 tys. zł - na wniosek Dyrektora Departamentu Koordynacji Kontroli Finansowej i Audytu Wewnętrznego Ministerstwa Finansów,
• informacja o planowanych przez województwa wydatków na kulturę fizyczną i sport - na wniosek Ministra Finansów,
• informacja o planowanych i wykonanych przez jst wydatkach na ochronę zdrowia - na wniosek Instytutu Badań i Informacji Szpitalnej,
• informacja w zakresie danych do sprawozdania z realizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - na wniosek PARPA.

            Ponadto, izby opracowały i przekazywały dane o zasięgu regionalnym dla parlamen­tarzystów, wojewodów, delegatur NIK, marszałków województw, starostów, zarządów izb rolniczych, dzienników lokalnych, placówek naukowych i innych.

            W 2002 r. izby przedstawiały uwagi do propozycji zmian ustaw i rozporządzeń.

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

7.  Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

            W 2002 r. do komisji orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych przy rio wpłynęło 1 865 wniosków o ukaranie obwinionych o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, z czego 1 622 wnioski złożyli rzecznicy dyscypliny finansów publicznych, 111 - prezesi rio, 131 - NIK i 1 - Minister Finansów.

            Komisje orzekające rozstrzygnęły sprawy dotyczące 1 978 czynów stanowiących narusze­nie dyscypliny finansów publicznych m. in.:

• naruszenia zasad, form lub trybu postępowania przy udzielaniu zamówień publicznych - 41,8% naruszeń,
• przekroczenia zakresu uprawnień do dokonywania wydatków ze środków publicznych - 14,2% naruszeń,
• przekroczenia zakresu uprawnień do zaciągania zobowiązań obciążających budżet - 6,8% naruszeń,
• zaniechania przeprowadzenia i rozliczenia inwentaryzacji lub dokonania inwentaryzacji w sposób niezgodny ze stanem rzeczywistym - 6,8% naruszeń,
• wykazanie w sprawozdaniach budżetowych danych niezgodnych z ewidencją księgową - 6,5% naruszeń.

            Skutki finansowe niektórych rodzajów naruszeń dyscypliny finansów publicznych obejmowały m. in. kwoty: 924 950 zł nieustalonych należności Skarbu Państwa lub jst, 55 787 zł dochodów ustalonych w wysokości niższej od należnej, 5 387 449 - otrzymanych środków publicznych wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem.

            Komisje orzekające w 2002 r. wydały łącznie 1 769 orzeczeń, z tego 1 439 o uznaniu winy (81,3% orzeczeń). Ukarano 680 osób z tego: karą upomnienia - 535 osób (78,5% ukaranych), karą nagany - 131 osób (19,3%), karą pieniężną - 13 osób (1,9) i 1 - karą zakazu pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

            Od orzeczeń wydanych przez komisje orzekające przy rio wniesionych zostało 121 odwołań do Głównej Komisji Orzekającej przy Ministrze Finansów z tego 21 odwołań złożonych przez rzeczników dyscypliny i 100 – przez obwinionych. Do 31 grudnia 2002 r. Główna Komisja rozpatrzyła 65 odwołań.

            Kary pieniężne orzeczone wobec 13 obwinionych stanowiły kwotę 10 085,92 zł. Stosownie do postanowień art. 152 ustawy o finansach publicznych każdy uznany winnym naruszenia dyscypliny finansów publicznych obciążony był kosztami postępowania. W 2002 r. kwota ta wynosiła 247 590,92 zł. Koszty i kwoty wpłacone na rachunek dochodów izb przekazane były na dochody Budżetu Państwa. W 2002 r. po wezwaniu do zapłaty wpłacone zostały kwoty 7 695 zł (76,3%) wymierzonych kar i 235 507,57 zł (95,1%) orzeczonych kosztów postępowania. Do Urzędów Skarbowych przewodniczący komisji skierowali 38 tytułów wykonawczych prowadzących do wyegzekwowania 1 654,73 zł kar i 5 267,77 zł kosztów postępowania.

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

8.  Wykonanie budżetów przez regionalne izby obrachunkowe

            Plan dochodów budżetowych według ustawy budżetowej oraz budżetu po zmianach w kwocie 683 000 zł wykonany został w 151,5% w kwocie 1 034 909 zł - o 4,7% wyższej od 2001 r. Ponad połowę zrealizowanej kwoty dochodów (658 199 zł) stanowiły wpłaty do budżetu ze środków specjalnych. Pozostałe dochody to trudne do zaplanowania kary pieniężne i koszty postępowania, dochody z najmu i dzierżawy, wpływy ze sprzedaży składników majątku i inne.

            Wydatki według ustawy budżetowej na 2002 r. wynoszące 72 969 tys. zł decyzją Ministra Finansów zostały zwiększone w trakcie roku o 80 000 zł w związku z wdrażaniem systemu bankowości elektronicznej „enbep”.

            Plan wydatków został wykonany w 99,9% w kwocie 73 040 tys. zł. Wzrost wydatków w stosunku do roku 2001 wynosił 1,1%, natomiast po skorygowaniu o wskaźnik inflacji wystąpił spadek wartości realnej wydatków o 0,8%. Budżet izb po stronie wydatków realizowany był w granicach kwot określonych w planie finansowym z uwzględnieniem przeniesień wydatków pomiędzy paragrafami w ramach tego samego działu i rozdziału.

            Wydatki inwestycyjne w 2002 r., podobnie jak w 2001 r., stanowiły 2,6% ogółu wydatków izb. Wydatki na wynagrodzenia osobowe, w kwocie równej wynagrodzeniom w 2001 r., stanowiły 66,3% ogółu wydatków, pochodne od wynagrodzeń - 12,7%, podróże służbowe - 4,3% i pozostałe - 14,2%.

            Wydatki inwestycyjne - niższe od zrealizowanych w 2001 r. o 2,0% - wykorzystane były na zakupy zestawów komputerowych, drukarek, kserokopiarek, licencji na programy kompute­rowe, systemów zarządzania i samochodów służbowych.

            Stan zobowiązań na koniec 2002 r. wyniósł 4 525 tys. zł i obejmował dodatkowe wynagrodzenia roczne, składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy, opłaty za energię itp. Zobowiązania wymagalne na koniec roku nie wystąpiły.

            W dwunastu izbach prowadzona była gospodarka pozabudżetowa w formie środka specjalnego, z którego finansowana była działalność szkoleniowa i informacyjna. Uzyskane w 2002 r. przychody w kwocie 3 295 tys. zł (w 2001 r. - 3 144 tys. zł) pozwoliły na sfinansowanie wydatków równych 3 261 tys. zł, związanych z finansowaniem organizacji szkoleń, wydawnictw i materiałów szkoleniowych oraz zakupu sprzętu komputerowego i materiałów.

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

9.  Zatrudnienie, płace i kwalifikacje

            Według stanu na 31 grudnia 2002 r. izby zatrudniały 1 344 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty i stan ten był o 19 osób niższy w porównaniu do 2001 r. Z ogólnej liczby pracowników 1 041 osób (77,5%) posiadało wykształcenie wyższe. Najliczniejszą grupę pracowników (ponad 70%) stanowili pracownicy wydziałów kontroli gospodarki finansowej oraz informacji, analiz i szkoleń.

            W 2002 r. z pracy w izbach odeszło ogółem 116 osób. Najczęstszą przyczyną zwolnień było uzyskanie propozycji lepiej płatnej pracy z innych instytucji państwowych i samorządowych. Wprowadzenie do ustawy o finansach publicznych przepisów dotyczących kontroli wewnętrznej oraz audytu stworzyło na rynku pracy zapotrzebowanie na pracowników posiadających kwalifikacje wymagane od pracowników izb. Biorąc pod uwagę kilkuletni okres przygotowania pracowników do pełnienia funkcji kontrolnych, instruktażu i analitycznych, rezygnacja pracowników z pracy w izbach jest zjawiskiem utrudniającym organizację pracy i zmuszającym do ciągłego ponoszenia wysiłku i kosztów kształcenia nowo przyjmowanych pracowników.

            W 2002 r. 194 pracowników podnosiło swoje kwalifikacje zawodowe z tego: 91 na studiach wyższych, 29 - na studiach podyplomowych, 8 - w ramach realizowanej aplikacji i 66 pracowników - w innych formach dokształcania.

            W 2002 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracowników wynosiło 2 708 zł, w tym inspektorów - 2 362 zł, przy przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniu w kraju równym 2 133 zł.

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

10. Działalność Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych

Sejm, nowelizując ustawę o regionalnych izbach obrachunkowych w sierpniu 1997 r. wprowadził art. 25a o Krajowej Radzie Regionalnych Izb Obrachunkowych i przypisał Radzie następujące zadania: reprezentowanie izb wobec naczelnych i centralnych organów państwa, przedstawianie Prezesowi Rady Ministrów wniosków dotyczących zmian w przepisach prawnych regulujących komunalną gospodarkę finansową, przedkładanie właściwemu dysponentowi części budżetowej wniosków do projektu budżetu państwa w części obejmującej izby, upowszechnianie dorobku i doświadczeń izb, uzgadnianie planów i programów szkoleń pracowników izb, koordynowanie planów i programów kontroli, przedkładanie corocznie Sejmowi i Senatowi w terminie do 30 czerwca sprawozdań z działalności izb i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego.

            Pracami Rady kieruje i reprezentuje ją na zewnątrz przewodniczący, wybierany na dwuletnie kadencje spośród jej członków. Jego dwaj zastępcy wybierani są według tych samych zasad. Swoje zadania ustawowe Krajowa Rada realizuje w oparciu o regulamin, zatwierdzony przez Prezesa Rady Ministrów. W Krajowej Radzie działa pięć stałych Komisji: Legislacji i Orzecznictwa, Koordynacji Kontroli, Analiz Budżetowych, do Spraw Budżetów Regionalnych Izb Obrachunkowych, Szkoleń, Informacji i Promocji. W 2002 r. odbyły się cztery posiedzenia plenarne KR RIO (7 lutego, 4 kwietnia, 22 - 23 maja i 24 - 26 września).

            Od 2002 r. Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych współpracuje z Sejmową Komisją Kontroli Państwowej. Na posiedzeniu połączonych Komisji Samorządu Terytorialnego i Kontroli Państwowej 12 listopada 2002 r. rozpatrzono i przyjęto przedłożone Sejmowi 25 czerwca 2002 r. Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2001 roku. Ponadto, od 20 marca do listopada 2002 r. przedstawiciele KR RIO brali udział w pracach Senackiej Komisji nad projektem nowelizacji ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Od 19 grudnia prace kontynuowano w Sejmowej podkomisji ds. nowelizacji tej ustawy (po przekazaniu z Senatu do Sejmu).

            W 2002 r. Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych podpisała porozumienia z dwiema instytucjami: z Najwyższą Izbą Kontroli (18 lutego) i z Urzędem Zamówień Publicznych (17 października). Z inicjatywy Krajowej Rady RIO i Najwyższej Izby Kontroli, zgodnie z podpisanym porozumieniem, przeprowadzono skoordynowaną kontrolę w zakresie oceny stanu zadłużenia jst i ich jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną. Kontrolą objęto 242 jednostki samorządu terytorialnego o bardzo zróżnicowanym poziomie zadłużenia (w tym RIO - 146). Dodatkowo ustalono stan zadłużenia 344 samorządowych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną (RIO - 178). Celem porozumienia KR RIO z Urzędem Zamówień Publicznych jest wspólne działanie dla zapewnienia zgodnego z prawem i efektywnego wydatkowania środków publicznych.

            Krajowa Rada ściśle współpracuje z Ministerstwem Finansów, w tym z Departamentem Finansów Samorządu Terytorialnego w zakresie sprawozdawczości budżetowej i bieżących spraw związanych ze stosowaniem ustawy o finansach publicznych oraz z Departamentem Kontroli Finansowej i Audytu w zakresie przygotowania rio do podjęcia nowych zadań kontrolnych.

            Sekretariat KR RIO działa przy przewodniczącym (przewodniczący dr Bogdan Cybulski, prezes RIO we Wrocławiu, ul. Ofiar Oświęcimskich 5, wroclaw@rio.gov.pl). Wiceprzewodniczącymi są: dr Marek Poniatowski, prezes RIO w Lublinie, ul. Lubomelska 1-3 (lublin@rio.gov.pl) i dr Stanisław Srocki, prezes RIO w Białymstoku, ul. Branickiego 13 (bialystok@rio.gov.pl). Odpowiedzialnym za przygotowanie Sprawozdania dla Sejmu i Senatu, z ramienia KR RIO, jest przewodniczący Komisji Analiz Budżetowych, Tadeusz Dobek, prezes RIO w Bydgoszczy, ul. Świętej Trójcy 35 (bydgoszcz@rio.gov.pl).

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

11. Funkcjonowanie prawa samorządu terytorialnego w świetle doświadczeń regionalnych izb obrachunkowych

            Na funkcjonowanie samorządu terytorialnego w roku 2002 oddziaływały przede wszystkim akcesja do Unii Europejskiej oraz wybory samorządowe, a w tym bezpośrednie wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów. Wydarzenia te miały odzwierciedlenie w sferze finansów komunalnych.

            Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych ponawia wnioski zgłoszone w sprawozdaniu przedłożonym Sejmowi i Senatowi w ubiegłych latach. W szczególności dotyczy to wniosków odnoszących się do: postępowania nadzorczego, obowiązku publikowania uchwał budżetowych, sprawozdań z wykonania budżetu, opinii regionalnych izb obrachunkowych o możliwości sfinansowania deficytu budżetowego oraz opinii o prawidłowości prognozy kwoty długu publicznego, egzekwowania zwrotu dotacji celowych udzielonych z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. W Sprawozdaniu za 2002 r. zamieszczono wnioski w następujących sprawach:

1. Absorpcji środków pochodzących z Unii Europejskiej przez jednostki samorządu terytorialnego;
2. Układu kompetencji organów jednostek samorządu terytorialnego przy opracowywaniu projektu budżetu oraz uchwalaniu budżetu i jego zmian;
3. Związków międzygminnych - przepisów dotyczących wyrejestrowania związków;
4. Zamówień publicznych;

5. Absolutorium dla zarządów powiatów;

6. Sprawozdawczości z zakresu pomocy publicznej dla przedsiębiorców;
7. Obowiązku publikowania uchwał budżetowych, sprawozdań z wykonania budżetu, opinii regionalnych izb obrachunkowych o możliwości sfinansowania deficytu budżetowego oraz opinii o prawidłowości prognozy kwoty długu.

 więcej na powyższy temat ... >>

powrót do spisu treści streszczenia części I

Wstęp | Część I - Streszczenie | Część I - Pełny tekst | Część II - Streszczenie | Część II - Pełny tekst