Streszczenie - część I

Streszczenie części I.
Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych w 2004 roku roku

Zgodnie z art. 171 ust. 2 Konstytucji RP[1] izby są organami nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych. Ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych[2] (urio) stanowi, że są one państwowymi organami nadzoru oraz kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych jednostek samorządu terytorialnego (jst) i innych podmiotów wymienionych w ustawie. Wprowadzone w 2004 r. zmiany urio[3] dotyczyły zakresu sprawowanego przez izby nadzoru, rozszerzenia uprawnień kontrolnych inspektorów, doprecyzowania procedur kontrolnych, opracowywania raportów o stanie gospodarki finansowej jst, kadencyjności stanowiska prezesa i pozaetatowych członków kolegium, zasad przeprowadzania konkursu na te stanowiska oraz zmiany na mnożnikowy systemu wynagrodzeń dla prezesa izby, zastępcy oraz etatowych członków kolegium.

Do zadań izby należy: nadzór nad działalnością jst w zakresie określonym art. 11 ust. 1 urio, kontrola gospodarki finansowej i zamówień publicznych podmiotów wymienionych w art. 1 ust. 2 ustawy, wydawanie opinii w sprawach wymienionych w art. 13 ustawy, prowadzenie działalności informacyjnej i szkoleniowej w zakresie objętym nadzorem i kontrolą, dokonywanie kontroli formalnej i rachunkowej sprawozdań z wykonania budżetów jst, rozpatrywanie powiadomień skarbnika o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, orzekanie w sprawach odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, opracowywanie sprawozdań, analiz i opinii w sprawach określonych ustawami oraz opracowywanie raportów o stanie gospodarki finansowej jst w przypadku powtarzających się nieprawidłowości lub zagrożenia dla wykonywania ustawowych zadań. Na podstawie odrębnych przepisów do zadań izby należy również: rozpatrywanie skarg i wniosków dotyczących działalności organów stanowiących jst – art. 229 pkt 1 kpa[4], sporządzanie na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów[5] zbiorczych sprawozdań w zakresie państwowego długu publicznego podmiotów dla których jst są organem założycielskim lub nadzorującym, zbieranie i przekazywanie Ministerstwu Finansów (MF) lub Urzędowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) sprawozdań określonych przepisami ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej[6] oraz udostępnianie i publikowanie informacji określonych przepisami ustawy o dostępie do informacji publicznej[7] w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP).

Organami izby są Kolegium izby rozstrzygające o zgodności z prawem uchwał i zarządzeń organów jst podlegającym nadzorowi oraz komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. W izbach działają również składy orzekające złożone z trzech członków kolegium wydające opinie w sprawach określonych urio. W strukturze organizacyjnej izb funkcjonują dwa wydziały merytoryczne: wydział kontroli gospodarki finansowej i wydział informacji analiz i szkoleń oraz biuro izby, które zapewnia obsługę administracyjną i finansowo-księgową.

Uwzględniając rozproszenie terytorialne jst objętych nadzorem i kontrolą, rio zadania nadzorcze, kontrolne, szkoleniowe i informacyjne realizują w siedzibach, które znajdują się w każdym z miast wojewódzkich oraz w zespołach zamiejscowych kierowanych przez członka kolegium wyznaczonego przez prezesa izby.

W 1997 r. utworzona została Krajowa Rada Regionalna Izb Obrachunkowych (KR RIO), która jest wspólną reprezentacją izb.

W art. 11 ust. 1 urio, określony został zakres rzeczowy działalności nadzorczej, który obejmuje uchwały i zarządzenia organów jst w sprawach: procedury uchwalania budżetów i jego zmian, budżetu i jego zmian, zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego oraz udzielania pożyczek, zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jst, podatków i opłat stanowiących dochód jst oraz absolutorium.

Realizując działalność nadzorczą w 2004 r., kolegia izb zbadały 120 879 uchwał i zarządzeń organów jst, związków międzygminnych i związków powiatów. W porównaniu do 2003 r. liczba zbadanych uchwał i zarządzeń wzrosła o 7 748 a w stosunku do 1999 r. o 106 774, co wynikało zarówno ze zmian przepisów regulujących zakres nadzoru izb oraz gospodarkę finansową jst, a ponadto wiązało się ze zmianą liczby funkcjonujących jst. W porównaniu do 2003 r. najbardziej znaczący wzrost dotyczył uchwał i zarządzeń w sprawie zasad przyznawania dotacji dla podmiotów niepublicznych (o 144%), zakresu i zasad przyznawania dotacji przedmiotowych dla jednostek organizacyjnych jst (o 40%) oraz zaciągania kredytów i pożyczek długoterminowych (o 27%).

Wyniki oceny legalności uchwał i zarządzeń organów jst wskazują na spadek udziału uchwał podejmowanych z naruszeniem prawa z 26,9% w 1993 r. do 3,5% w 2003 r. i 3,0% w 2004 r. W stosunku do 2003 r. zmniejszył się również (z 1,4% do 1,2%) udział uchwał i zarządzeń wobec których stwierdzono nieważność.

Przypadki istotnego naruszenia prawa stwierdzone w uchwałach budżetowych m. in. dotyczyły: ujęcia w budżecie środków na realizację zadań nie mieszczących się w katalogu zadań danej jednostki, niezaplanowania wszystkich źródeł dochodów budżetowych lub pominięcia wydatków na obowiązkowe zadania jednostki, braku w treści uchwał budżetowych obligatoryjnych elementów, niezgodności między kwotami wydatków ujętych w wieloletnich programach inwestycyjnych a zaplanowanymi w budżecie lub utworzenia rezerw celowych na wydatki, które można było przewidzieć w momencie opracowania budżetu. W uchwałach i zarządzeniach zmieniających budżet wskazywano ponadto przypadki przekroczenia kompetencji do dokonywania zmian przez organy wykonawcze jst.

Istotne naruszenie prawa w uchwałach absolutoryjnych dotyczyło m. in.: nieudzielenia absolutorium z przyczyn innych niż wykonanie budżetu, podjęcia uchwały bez rozpatrzenia sprawozdań z wykonania budżetu, podjęcia uchwały bez uzyskania bezwzględnej większości głosów lub przeprowadzenia tajnego głosowania.

Uchwałami, w stosunku do których kolegia izb najczęściej wszczynały postępowania nadzorcze były uchwały w sprawie podatków i opłat lokalnych. Przyczynami były m. in.: ustalanie stawek podatków poniżej minimalnych lub powyżej maksymalnych granic określonych ustawowo, stosowanie zwolnień o charakterze podmiotowym, podwyższenie stawek podatków w ciągu roku, nieprecyzyjne określenie przedziałów podstawy opodatkowania, lub nieokreślenie stawek dla wszystkich ustawowo określonych przedmiotów opodatkowania.

Uchwały w sprawie zaciągania zobowiązań mających wpływ na wysokość długu publicznego obciążone były nieprawidłowościami polegającymi na zaciągnięciu kredytów bez zaplanowania przychodów z tego tytułu lub na zadania nie ujęte w budżecie, udzieleniu zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem bankowym lub nieokreśleniu w uchwale kwoty, źródeł i terminów spłaty zaciągniętych zobowiązań.

W uchwałach określających zasady i zakres przyznawania dotacji wskazywano przypadki naruszenia prawa polegające na niewłaściwym trybie udzielania dotacji, sposobie ich rozliczania i kontroli, nieprawidłowym określeniu stawek dotacji przedmiotowych lub dotacji dla szkół i przedszkoli prowadzonych przez inne podmioty niż jst, zlecaniu zadań nie należących do zadań jednostki lub zleceniu zadań niezgodnie z ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie[8].

Po wejściu w życie od 1 stycznia 2004 r. ustaw reformujących system sądów administracyjnych[9] jst zaskarżyły 54 rozstrzygnięcia nadzorcze (2% wydanych rozstrzygnięć) do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych (WSA). W 2003 r. liczba skarg stanowiła 1% wydanych rozstrzygnięć. WSA rozpatrzyły na podstawie nowych zasad proceduralnych łącznie 46 spraw ze skarg wniesionych w 2004 r. i w 2003 r. (odpowiednio 34 sprawy i 12 spraw) i wydały: 31 wyroków oddalających skargi jst, 14 wyroków uchylających rozstrzygnięcia nadzorcze izb oraz 13 postanowień (10 o odrzuceniu skargi jst i 3 o umorzeniu postępowania). Izby zaskarżyły 2 uchwały organów jst (w 2003 r. - 4). Sądy do końca roku wydały 3 orzeczenia: 1 stwierdzające nieważność uchwały organu jst oraz 2 postanowienia - 1 o umorzeniu postępowania i 1 o odrzuceniu skargi.

Do zadań rio należy rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień skarbnika o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, zgodnie z odrębnymi ustawami. Izby, obowiązek ten realizują w oparciu o przepisy art. 13 ust. 9 urio. W 2004 r. do izb wpłynęły 3 powiadomienia, które zostały przez powołane w tym celu komisje uznane za uzasadnione.

Do izb, od początku funkcjonowania (1993 r.) do końca 2004 r. wpłynęło tylko 35 powiadomień skarbników o dokonaniu kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, natomiast kontrole gospodarki finansowej przeprowadzone przez izby wskazują na częste przypadki realizacji umów nie posiadających kontrasygnaty skarbnika. Porównanie liczby powiadomień od skarbników o dokonaniu kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika z nieprawidłowościami stwierdzonymi przez inspektorów kontroli świadczy, między innymi, o nieprzedkładaniu skarbnikom umów do kontrasygnaty.

Zgodnie z urio, izby prowadzą kontrolę gospodarki finansowej i zamówień publicznych jst, związków gminnych i związków powiatów, stowarzyszeń jst, samorządowych jednostek organizacyjnych i innych podmiotów - w zakresie wykorzystania przez nie dotacji z budżetów jst. Na podstawie rocznego planu kontroli wykonywane są kontrole kompleksowe i problemowe. Kontrole doraźne i sprawdzające realizowane są w miarę potrzeb.

Kontrole kompleksowe, zgodnie z art. 7 ust. 1 urio, przeprowadzane są nie rzadziej niż raz na cztery lata w każdej jst i obejmują pełny zakres podstawowych zagadnień dotyczących przygotowania i realizacji operacji finansowych związanych z gromadzeniem i wykorzystaniem środków finansowych, ich ewidencji i sprawozdawczości. Kontrole problemowe obejmują wybrane zagadnienia z zakresu gospodarki finansowej bądź zamówień publicznych.

W 2004 r. izby zrealizowały 1 286 kontroli, z czego 717 (55,8%) stanowiły kontrole kompleksowe, 293 (22,8%) - problemowe, 224 (17,4%) - doraźne i 55 (4,0%) - kontrole sprawdzające. Kontrole problemowe obejmowały najczęściej problemy związane z gospodarką finansową poszczególnych rodzajów jednostek organizacyjnych (254 kontrole), stosowaniem przepisów ustawy o zamówieniach publicznych, gospodarowaniem mieniem komunalnym, prawidłowością ustalania i poboru dochodów budżetowych oraz realizacją i finansowaniem inwestycji. Kontrole doraźne przeprowadzone były w oparciu o wnioski od uprawnionych organów oraz o różnorodne sygnały o nieprawidłowościach występujących w jst. Kontrole sprawdzające dotyczyły wykonania wniosków pokontrolnych i przeprowadzane były w przypadku braku pełnej informacji o sposobie ich wykonania.

Wśród nieprawidłowości ujawnionych w trakcie kontroli dominowały nieprawidłowości z zakresu realizacji dochodów i przychodów (3 728 nieprawidłowości) oraz z zakresu spraw związanych z księgowością i sprawozdawczością budżetową (3 460). W odniesieniu do wydatków i rozchodów stwierdzono 2 366 nieprawidłowości, w odniesieniu do udzielenia zamówień publicznych - 2 118 nieprawidłowości, w zakresie unormowań wewnętrznych - 2 217, w gospodarce pieniężnej i rozrachunkach - 1 728 i w gospodarce mieniem komunalnym - 1 152 nieprawidłowości.

W trakcie kontroli szczególną uwagę zwracano na prawidłowe ustalanie zasad prowadzenia rachunkowości i ich przestrzeganie, co ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowości informacji o zadłużeniu jst, w tym o obciążających jst zobowiązaniach wymagalnych, o należnościach, zrealizowanym deficycie lub nadwyżce budżetowej, wolnych środkach oraz skutkach finansowych udzielonych zwolnień, odroczeń, umorzeń podatkowych i o skutkach obniżania ustawowych granic podatkowych.

Jst przysługuje prawo zgłaszania do kolegium rio zastrzeżeń do wniosków zawartych w wystąpieniach pokontrolnych. W 2004 r. organy jst zakwestionowały 198 wniosków pokontrolnych, z czego 154 zastrzeżenia zostały oddalone, 31 - uwzględnione a 13 - uwzględnione w części.

W związku z ustaleniami kontroli izby przekazały 239 wniosków, zawiadomień, informacji i sygnalizacji administracji rządowej, Policji i prokuraturze, organom kontroli państwowej, posłom i senatorom. Najwięcej - 43 zawiadomienia przesłano do MF, w których przede wszystkim informowano o nieprawidłowościach w składanych przez gminy sprawozdaniach zawierających finansowe skutki ulg, zwolnień, odroczeń i umorzeń oraz obniżek ustawowych stawek podatków. Do organów Policji i prokuratury przesłano 42 zawiadomienia o nieprawidłowościach dających podstawę do przypuszczenia o popełnieniu przestępstwa. Do organów skarbowych kierowano zawiadomienia dotyczące niedopełnienia obowiązku terminowego odprowadzenia podatku dochodowego od wypłaconych wynagrodzeń.

W wyniku zrealizowanych kontroli izby stwierdziły liczne przypadki naruszenia dyscypliny finansów publicznych, co skutkowało skierowaniem 482 zawiadomień do rzeczników dyscypliny finansów publicznych oraz 75 wniosków o ukaranie do przewodniczących komisji orzekających.

Przedmiotem kontroli koordynowanych, realizowanych przez wszystkie rio w 2004 r. było badanie realizacji dochodów gmin z tytułu podatku od nieruchomości. Kontrolą objęto 119 gmin, z tego 22 - gminy miejskie, 39 – miejsko-wiejskie oraz 58 - wiejskich.

Kontrola wykazała, że część stwierdzonych uchybień i nieprawidłowości wynikała z niedostatecznej wiedzy rzeczowej właściwych pracowników. Brak znajomości unormowań prawno-podatkowych, zarówno w zakresie ogólnego prawa podatkowego, jak i podatku od nieruchomości wpłynął na nieprawidłowości w zakresie wymiaru zobowiązań podatkowych, prowadzenia ewidencji wpływów oraz sporządzania sprawozdań budżetowych, co wskazuje na konieczność zintensyfikowania szkoleń w tym zakresie.

Ujawnione nieprawidłowości, w pewnym stopniu związane były z zaniechaniem dokonywania przez organy podatkowe czynności sprawdzających wobec składanych przez podatników deklaracji (informacji) podatkowych lub dokonywaniem tych czynności w sposób pobieżny i powierzchowny. Szczególnie w małych gminach powszechnym było zaniechanie prowadzenia postępowań podatkowych, poprzedzających wydanie decyzji o udzielaniu ulg w zapłacie podatku. Zgromadzenie wyczerpującego materiału dowodowego, pozwalającego na ocenę przesłanek, od których uzależnione było udzielanie tych ulg, było obowiązkiem organu podatkowego, niezależnie od wielkości gminy.

Szczególnie niepokojąca była duża liczba stwierdzonych przypadków nieprawidłowego wykazywania w sprawozdaniach budżetowych danych dotyczących wysokości finansowych skutków obniżenia stawek podatkowych oraz udzielonych ulg, zwolnień, odroczeń i umorzeń należności podatkowych. Tego typu nieprawidłowości często wynikały z braku znajomości prawa podatkowego.

Ponadto, stwierdzone nieprawidłowości polegały na zbyt późnym podejmowaniu czynności windykacyjnych. Nieprawidłowe funkcjonowanie procedur kontrolnych skutkowało znacznymi opóźnieniami w podejmowaniu czynności windykacyjnych lub całkowitym ich zaniechaniem. Często kontrola ta utrudniona była poprzez brak prawidłowo prowadzonej ewidencji podatkowej. Na przestrzeni dwóch lat, w kontrolowanych jednostkach nastąpił znaczny wzrost kwot zaległości podatkowych, co związane było z uchybieniami w zakresie windykacji, a w części uzasadnione było obiektywnymi przyczynami - ogłoszeniem stanu upadłości i likwidacją podatników.

RIO w 2004 r. obok koordynowanej kontroli realizacji dochodów gmin z tytułu podatku od nieruchomości przeprowadziły 80 kontroli problemowych w domach pomocy społecznej[10] (DPS). Kontrolowane jednostki stanowiły 9% funkcjonujących w 2004 r. w Polsce DPS. W trakcie kontroli stwierdzono ogółem 468 nieprawidłowości, w tym 75 nosiło znamiona naruszenia dyscypliny finansów publicznych. I tak, do najliczniej występujących nieprawidłowości należało nieprzestrzeganie zasad rachunkowości - 162, błędna realizacja placu wydatków - 105, wewnętrznych zasad regulujących gospodarkę finansową - 68.

Wyniki przeprowadzonych kontroli wskazują na celowość przeprowadzania szkoleń w zakresie przepisów regulujących gospodarką finansową i zamówienia publiczne, usprawnienia wewnętrznej kontroli oraz zwiększanie nadzoru powiatów nad gospodarką DPS, w szczególności poprzez coroczną kontrolę 5% wydatków (art. 127 ustawy o finansach publicznych).

Z inicjatywy NIK i KR RIO w 2004 r. przeprowadzono kontrolę gospodarki finansowej gospodarstw pomocniczych. Celem kontroli była ocena funkcjonowania tych gospodarstw w zakresie prawidłowości realizowanych przychodów i wydatków, prawidłowości ewidencji księgowej i rzetelności sporządzania sprawozdań budżetowych oraz prawidłowości rozliczeń z budżetem państwa i budżetem jst.

W wyniku kontroli, w 25 gospodarstwach pomocniczych stwierdzono 49 naruszeń dyscypliny finansów publicznych. Przedstawiono 69 wystąpień pokontrolnych, w których zawarto 548 wniosków zmierzających do wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości. Kierownicy 3 gospodarstw pomocniczych złożyli zastrzeżenia do wniosków, z których kolegia izb uwzględniły jedno zastrzeżenie, natomiast dwa oddaliły.

Stwierdzone nieprawidłowości w dużej mierze spowodowane były uchybieniami w zakresie rachunkowości. Braki precyzyjnego określenia, jak również niestosowanie w praktyce wszystkich unormowań organizacyjnych powodowały zakłócenia w przepływie informacji wewnątrz jednostek oraz objawiały się nierzetelnym opracowaniem finansowej dokumentacji źródłowej. Brak było właściwej kontroli dokumentacji finansowej w zakresie sprawdzania jej poprawności formalnej i zgodności ze stanem faktycznym. Widoczna była również potrzeba zwiększenia nadzoru ze strony jednostek budżetowych - szczególnie nad realizacją planu finansowego po stronie wydatków.

Głównym problemem w funkcjonowaniu gospodarstw pomocniczych jest niespełnianie przez nie wymogu samofinansowania i pokrywanie deficytu z dotacji budżetowych. Kierownicy macierzystych jednostek budżetowych nie korzystali z upoważnienia do likwidacji nierentownych gospodarstw. Wątpliwości budzi brak określenia zasad prowadzenia i finansowania inwestycji na rzecz i przez gospodarstwa pomocnicze. Z uwagi na brak regulacji prawnych dotyczących gospodarstw pomocniczych jst, zdaniem izb należy stosować rozwiązania analogiczne do opracowanych dla jednostek państwowych.

Zgodnie z art. 9a urio izby kontrolują pod względem rachunkowym i formalnym kwartalne sprawozdania z wykonania budżetów jst oraz wnioski o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej. Ponadto, izby kontrolują sprawozdania z wykonania planów finansowych zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, środków specjalnych oraz funduszy celowych.

W 2004 r. Izby skontrolowały 101 911 sprawozdań z wykonania budżetów jst w tym 11 575 stanowiły sprawozdania skorygowane (11,4% ogólnej liczby sprawozdań) na wniosek izb, MF oraz z własnej inicjatywy jst. Nieprawidłowości stwierdzone przez izby polegały m. in. na: wykazywaniu danych w zakresie planu niezgodnych z uchwałami oraz zarządzeniami organów jst, braku zgodności z danymi o wykonaniu dochodów z tytułu subwencji ogólnej oraz udziałów w podatku dochodowym, wykazywanymi przez dysponentów, braku lub wykazaniu błędnej wysokości skutków polityki podatkowej (nieprawidłowe obniżenia stawek, pozaustawowe zwolnienia oraz ulgi, odroczenia i umorzenia), braku lub nieprawidłowym wykazywaniu danych o zaangażowaniu środków obciążających plan finansowy wydatków lub na wykazywaniu zobowiązań wymagalnych w niewłaściwych kwotach.

W 2004 r. wpłynęło do izb 5 216 wniosków o przyznanie kwoty rekompensującej dochody utracone z tytułu ustawowych ulg i zwolnień, z czego 107 wniosków (5% ogólnej kwoty wniosków) stanowiły korekty. W związku ze zmianą przepisów o dochodach jst i likwidacją części rekompensującej subwencji ogólnej, liczba skontrolowanych wniosków zmniejszyła się o 68,2%. Pozostałe wnioski dotyczyły głównie rozliczenia za 2003 r.

Izby na podstawie sprawozdań zbiorczych otrzymywanych z jst sporządzają kwartalne sprawozdania w zakresie państwowego długu publicznego oraz poręczeń i gwarancji jednostek sektora finansów publicznych, dla których jst są organem założycielskim lub nadzorującym i przekazują je do Departamentu Długu Publicznego[11] w MF.

W 2004 do rio wpłynęło 9 052 sprawozdań o stanie zobowiązań i 9 067 sprawozdań o stanie należności tych podmiotów. W wyniku kontroli formalnej i rachunkowej wskazano konieczność korekt nieprawidłowości polegających m. in. na: błędnym zaliczeniu wierzycieli i dłużników do wyodrębnionych w sprawozdaniach grup podmiotowych lub sporządzaniu sprawozdań dla jednostek nie posiadających osobowości prawnej (np. dla gminnych i powiatowych funduszy celowych). W ogólnej liczbie skontrolowanych około 2% stanowiły sprawozdania korygujące. Zgodnie z regulacjami ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej izby zbierały sprawozdania jst o udzielanej pomocy publicznej oraz o zaległościach przedsiębiorstw we wpłatach świadczeń (za poszczególne kwartały i rok) na rzecz sektora finansów publicznych. Sprawozdania te były przekazywane do UOKiK oraz MF (Departament Finansów Gospodarki Narodowej).

Na podstawie art. 229 pkt 1 kpa, izby są organami właściwymi do rozpatrywania skarg dotyczących zadań lub działalności organów stanowiących jst z zakresu spraw finansowych. Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwy organ, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw (art. 227 kpa).

W 2004 r. do rio wpłynęło 470 pism i skarg z czego 166 dotyczyło działalności organów stanowiących, 304 dotyczyły działalności organów wykonawczych jst bądź samorządowych jednostek organizacyjnych. W 123 pismach zawierających skargi na działalność organów stanowiących skarżący formułowali wnioski o unieważnienie uchwał podjętych przez te organy. Zgłaszane zarzuty dotyczyły m. in. naruszenia trybu podejmowania uchwał (błędy proceduralne w głosowaniu, niedotrzymanie terminu przekazywania materiałów na sesję) - 4 przypadki, określenia zasad i wysokości dotacji - 10 przypadków, określenia stawek podatków i opłat lokalnych - 31 przypadków, procedur absolutoryjnych - 8, budżetu i jego zmian - 55, procedur uchwalania budżetu - 2, zaciągania zobowiązań, podejmowania nowych zadań inwestycyjnych, przekazywania mienia ruchomego i innych - 13. Kolegia w większości przypadków nie stwierdziły naruszenia prawa, jednak 6 uchwał zostało przez kolegia izb unieważnionych, w 1 przypadku organ stanowiący doprowadził do zgodności uchwały z prawem w wyniku wszczętego postępowania nadzorczego, a w 2 przypadkach kolegia izb zaskarżyły uchwały do WSA.

W 43 skargach na działalność organów stanowiących nie zawierających wniosku o unieważnienie uchwały, przedmiotem skarg było: nie zapewnienie przez gminę środków na świadczenia z ubezpieczenia zdrowotnego nauczycielom korzystającym z opieki zdrowotnej, tryb przygotowania i przeprowadzania obrad sesji rady, ograniczanie przychodów środka specjalnego w związku z ustaleniem stref płatnego parkowania itp.

Skargi na działalność organów wykonawczych jst, to w 277 przypadkach skargi na działalność wójtów, burmistrzów i prezydentów 23 - na działalność zarządów powiatów i 4 - na działalność marszałków województw. Zgodnie z art. 231 kpa, skargi te zostały przekazane do rozpatrzenia właściwym organom, a jednocześnie informacje w nich zawarte wykorzystane były w trakcie kontroli finansów jst.

Stosownie do art. 10 urio, prezes izby przekazuje informacje o stwierdzonych w trakcie kontroli nieprawidowościach w zakresie danych dotyczących naliczania subwencji i rozliczeń dotacji celowych organem dokonującym podziału tych środków.

Informacje przekazane w 2004 r. dotyczyły 120 jednostek, w tym m. in. 46 gmin, w których zaniżono informacje o skutkach obniżenia górnych stawek podatków na kwotę 2 228 741 zł i zawyżono te skutki na kwotę 1 119 895 zł. W 36 gminach zaniżono skutki udzielonych przez gminy zwolnień, ulg odroczeń i umorzeń na kwotę 4 054 621 zł i zawyżono te skutki na kwotę 1 150 991 zł. Ponadto, w 14 gminach zawyżono utracone dochody na kwotę 207 046 zł i zawyżono na kwotę 31 405 zł we wnioskach o przyznanie części subwencji rekompensującej utracone dochody z tytułu ustawowych ulg i zwolnień. Wykazane w sprawozdaniach zaniżenia kwot i we wnioskach ich zawyżenia powodowały otrzymanie przez gminy wyższej od należnej kwoty wyrównawczej części podstawowej lub części rekompensującej subwencji ogólnej.

Ponadto, w 2004 r. izby przekazały informacje o 2 przypadkach niezgodnego z przeznaczeniem wykorzystania dotacji celowych.

W oparciu o zapisy art. 19 urio, w izbach działają składy orzekające złożone z trzech członków kolegium, które wydają opinie w sprawach określonych w art. 13 urio. Od uchwał składów orzekających, w terminie 14 dni, przysługuje odwołanie do kolegium izby w pełnym składzie.

W 2004 r. składy orzekające wydały 21 610 opinii (o 4 712 więcej niż w 2003 r.) z tego: 17 653 (81,7%) pozytywnych, 3 799 (17,6%) pozytywnych z uwagami i 158 (0,7%) negatywnych. W stosunku do 2003 r. wzrósł udział opinii pozytywnych z uwagami, nie zmienił się udział uchwał negatywnych, a zmniejszył - pozytywnych.

W przypadku opinii o możliwości spłaty kredytów lub pożyczek (3 743 opinie, w tym 88 pozytywnych z uwagami i 9 negatywnych), składy orzekające wskazywały na: zagrożenie przekroczenia 60% granicy zadłużenia, brak w budżecie zaplanowanych wydatków na zadania, na które miała być zaciągnięta pożyczka lub kredyt, zaplanowanie nierealnego wzrostu dochodów w latach spłaty kredytów lub pożyczek itp.

W opiniach o przedkładanych projektach budżetów jst wraz z informacjami o stanie mienia komunalnego (4 707 opinii, w tym 2 078 pozytywnych z uwagami i 47 negatywnych) podkreślono nieprawidłowości polegające na: braku określenia przeznaczenia nadwyżki budżetowej, braku wskazania źródeł sfinansowania deficytu, wadliwym wskazaniu kwoty deficytu, niewyodrębnieniu wydatków na programy współfinansowanie ze środków Unii Europejskiej (UE) oraz na innych uchybieniach, których skorygowanie zapewniało zgodność z prawem uchwalanych budżetów.

W opiniach dotyczących informacji o przebiegu wykonania budżetów za I półrocze 2004 r. (2 970 opinii, w tym 726 pozytywnych z uwagami i 17 negatywnych) oraz o sprawozdaniach z wykonania budżetu (2 980 opinii, w tym 640 pozytywnych z uwagami i 10 negatywnych) wskazano m. in. na: niezgodność przedłożonej informacji z uchwałą rady w sprawie zakresu i formy informacji o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze, wykonanie wydatków z tytułu odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości niższej niż 75% odpisu rocznego, zaangażowanie wydatków ponad kwotę ustaloną w planie finansowym, brak wyjaśnień dotyczących stanu zadłużenia i jego przyczyn oraz o zaległościach podatkowych i o działaniach zmierzających do ich wyegzekwowania, wykonanie wydatków na rozwiązywanie problemów alkoholowych poniżej dochodów uzyskanych z opłat za zezwolenia na sprzedaż alkoholu, wystąpienie wydatków związanych z zapłatą odsetek z tytułu nieterminowego regulowania zobowiązań, wystąpienie zobowiązań wymagalnych, zaciąganie zobowiązań przez jednostki bez zmiany planu wydatków, finansowanie deficytu z subwencji oświatowej przekazanej na wydatki roku następnego oraz z kredytów krótkoterminowych, które winny być spłacone w roku ich zaciągnięcia.

W opiniach o możliwości sfinansowania deficytu budżetowego i prognozie kształtowania się długu publicznego (4 162 opinie, w tym 132 pozytywne z uwagami i 16 negatywnych) wskazano na: zawyżenie przychodów budżetu o kwotę kredytu krótkoterminowego, wskazanie źródła sfinansowania deficytu nadwyżką budżetową bądź wolnymi środkami nie wynikającymi z bilansu i sprawozdania NDS, niewykazanie w poziomie długu potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielenia poręczeń, przekroczenie 60% wskaźnika zadłużenia, brak uwzględnienia w kwocie długu zobowiązań wymagalnych.

W opiniach o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących w sprawie absolutorium (2 958 opinii, w tym 129 pozytywnych z uwagami i 41 negatywnych) podkreślano przede wszystkim formułowanie wniosków bez merytorycznej oceny wykonania budżetu bądź w oparciu o ocenę niejednoznaczną.

Od opinii składów orzekających w 2004 r. jst wniosły 29 odwołań do kolegium w pełnym składzie. Kolegia rozpatrzyły 28 odwołań z tego 8 odwołań zostało uwzględnionych, 19 - oddalonych, 1 pozostało bez rozstrzygnięcia, a 1 - bez rozpoznania.

Zgodnie z art. 10a urio, na podstawie wyników działalności nadzorczej, kontrolnej i opiniodawczej, w razie potrzeby wskazania organom jst powtarzających się nieprawidłowości lub zagrożenia niewykonania ustawowych zadań, izby opracowują i przedstawiają raport o stanie gospodarki finansowej tej jednostki.

W 2004 r. izby sporządziły 10 raportów, z czego 5 dotyczyło gmin wiejskich: Brzozie, Kolno, Stepnica, Szydłowiec, Żórawina, 3 gmin miejsko-wiejskich: Frombork, Otmuchów, Ruciane - Nida, jednej gminy miejskiej Dąbrowa Górnicza oraz Związku Komunalnego Gmin: Wieprz, Zator i Babice ds. budowy Oczyszczalni Ścieków i Kolektora. Przyczyną sporządzania raportów było: pogorszenie sytuacji finansowej i zagrożenie przekroczenia ustawowego wskaźnika zadłużenia, fałszowanie sprawozdań finansowych poprzez nie ujmowanie w nich zobowiązań wymagalnych (wobec ZUS), zagrożenie niewykonania ustawowych zadań oraz nieprawidłowości w gospodarce finansowej. Do sporządzonych raportów organy jst nie wniosły zastrzeżeń. Raporty zostały opublikowane w systemie teleinformatycznym rio.

Działalność informacyjno-szkoleniowa izb, wynikająca z art. 1 ust. 4 urio, realizowana była przez organizowanie szkoleń i seminariów, wydawanie biuletynów i informatorów oraz bieżące udzielanie instruktażu w zakresie praktycznego stosowania przepisów regulujących gospodarką finansową jst.

W 2004 r. izby zorganizowały 254 szkolenia, z tego 202 samodzielnie i 52 wspólnie z innymi podmiotami. Uczestniczyło w nich 19 521 osób, w tym 16 134 w szkoleniach organizowanych samodzielnie przez rio.

Tematyka szkoleń dotyczyła takich zagadnień jak: procedura uchwalania budżetu, absolutorium komunalne, stosowanie prawa miejscowego, sprawozdawczość i klasyfikacja budżetowa, nieprawidłowości stwierdzone w toku przeprowadzonych przez izby kontroli gospodarki finansowej, a także szczególnie aktualnych w 2004 r. jak: system zamówień publicznych w świetle nowelizacji związanych z dostosowaniem do przepisów UE, udzielania dotacji na realizację zadań własnych w świetle przepisów ustawy o pożytku publicznym i o wolontariacie, warunki dopuszczalności i tryb udzielania pomocy publicznej przez jst po przystąpieniu do UE, zarządzanie finansowe, prefinansowanie i kontrola zadań z funduszy strukturalnych UE, dochody gmin, powiatów i województw w świetle nowej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Wykłady w ramach szkoleń prowadzone były przez pracowników rio oraz przedstawicieli ministerstw, urzędów centralnych, Banku Gospodarki Krajowej, izb skarbowych i innych instytucji związanych z gospodarką finansową jst. Działalność informacyjna prowadzona była w formie: działalności wydawniczej, udzielania pisemnych informacji i wyjaśnień, telefonicznych i bezpośrednich kontaktów z pracownikami samorządowymi oraz w formie informacji zamieszczonych na stronach internetowych.

Publikacje, zarówno izb jak i KR RIO, obejmowały: własne materiały, opracowania i analizy, wydawane przez poszczególne izby biuletyny, informatory lub zeszyty problemowe, wydawnictwa książkowe, w tym wydaną w języku angielskim informację o rio. Ponadto, pracownicy izb byli autorami materiałów publikowanych m. in. w dwumiesięczniku rio „Finanse Komunalne”, w pismach samorządu terytorialnego „Wspólnota”, i „Gazeta Samorządu i Administracji”, także w „Rachunkowość Budżetowa” i w wydawnictwach regionalnych. Wybrane rozstrzygnięcia nadzorcze rio kierowane były do kwartalnika samorządu terytorialnego „Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych”.

Udzielanie informacji w trybie przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej

RIO, podobnie jak inne podmioty wykonujące zadania publiczne, zobligowane są do stosowania przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej. Oznacza to, że izby, zgodnie z warunkami i na zasadach określonych ww. ustawą mają obowiązek udostępniać każdemu informację publiczną. W tym celu, od 6 lipca 2003 r. utworzono urzędowy publikator teleinformatyczny - BIP, na stronach którego rio udostępniały i publikowały informacje dotyczące realizacji wykonywanych zadań i sprawozdań z działalności izb.

W 2004 r., zgodnie z przepisami ustawy, izby udostępniły na wniosek 42 osób fizycznych oraz 13 organów i jednostek organizacyjnych (m. in. MF, MEN, NBP, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW), Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) i Federacji Sportu) informacje w zakresie: przeprowadzonych kontroli, zawiadomień o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych, orzeczeń komisji orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, wykonania budżetów przez jst z uwzględnieniem jego różnych aspektów. W 2004 r. tylko w jednym przypadku wydano odmowną decyzję o udostępnieniu informacji dotyczącej zawiadomienia o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych w części dotyczącej adresów osób wskazanych w zawiadomieniu.

Izby, poza zadaniami określonymi w ustawach, na potrzeby różnych organów i instytucji wykonywały analizy i tematyczne opracowania dotyczące działalności samorządu terytorialnego. Dla Zespołu ds. Systemu Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego KR RIO przedstawiała stanowisko w sprawie skutków funkcjonowania udjst. Na potrzeby MF przygotowano 10 opracowań, analiz i opinii m. in.: opinię w sprawie umorzenia odsetek części długu rekompensującej subwencji ogólnej, o planowanych wydatkach na przewozy regionalne, dane dotyczące deficytu i długu jst za lata 2001 - 2004, o przyczynach wysokiego poziomu zobowiązań gmin, których wskaźnik zadłużenia przekracza 60%. Opracowane zostały również informacje dla Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (wydatki w dziale 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego), dla NIK, NBP, PARPA, WFOŚiGW, GUS, Krajowego Biura Wyborczego, izb rolniczych, wojewodów i urzędów wojewódzkich, szkół wyższych, innych instytucji oraz dla posłów i senatorów.

W 2004 r. do komisji orzekających działających przy rio wpłynęło łącznie 1 938 wniosków o ukaranie (1 806 złożonych przez rzeczników dyscypliny finansów publicznych, 75 - przez prezesów rio, 57 - przez NIK). Najliczniejsze wnioski dotyczyły m. in. naruszenia zasad i trybu postępowania przy udzieleniu zamówień publicznych (649), przekroczenia zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych (310), wykazywania w sprawozdaniach budżetowych danych niezgodnych z ewidencją księgową (219) i przekroczenia zakresu upoważnienia do zaciągania zobowiązań obciążających budżet (169).

Komisje orzekające wydały w 2004 r. łącznie 1 808 orzeczeń, w tym 1 415 o uznaniu winy obwinionych. Ukarano ogółem 576 osób, z tego: karą upomnienia - 462 osoby, karą nagany - 113 osób i karą pieniężną - 1 osobę. Ponadto, 839 osób uznano winnymi i odstąpiono od wymierzenia kary a 393 osoby uniewinniono.

Od orzeczeń komisji orzekających przy rio wniesionych zostało 99 odwołań do Głównej Komisji Orzekającej (GKO) przy MF, z tego 25 - przez rzeczników dyscypliny finansów publicznych i 74 - przez obwinionych. Do 31 grudnia 2004 r. GKO rozpatrzyła 58 odwołań, z tego 9 orzeczeń utrzymała w mocy, 20 przekazała do ponownego rozpatrzenia, 13 obwinionych uniewinniła, w 3 przypadkach odstąpiła od wymierzenia kary, wobec 1 obwinionego umorzyła postępowanie, wobec 1 obwinionego wymierzyła karę upomnienia a 11 odwołań pozostało bez rozpoznania na skutek cofnięcia środka zaskarżenia przez Głównego Rzecznika.

Wobec jednego obwinionego zastosowano karę pieniężną w wysokości 1 000 zł. Ponadto, winni zostali obciążeni kosztami postępowania w łącznej wysokości 272 178 zł. Kary i koszty postępowania za pośrednictwem rachunków izb wpłacone były do budżetu państwa. W 2004 r. po wezwaniu do zapłaty wpłacone zostały należności z tytułu wymierzonych kar w kwocie 7 346 zł i kosztów postępowania w kwocie 249 111 zł. Wobec osób pozostających dłużnikami z wymienionych tytułów prowadzono postępowania egzekucyjne.

Ustawa budżetowa na 2004 r.[12] ustaliła plan dochodów budżetowych rio w wysokości 1 157 000 zł, które zostały zrealizowane w kwocie 1 586 236 zł (w 137,1%). Wykonane dochody w stosunku do 2003 r. wzrosły o 188,8%. Ponad 72% zrealizowanych dochodów stanowiły wpłaty do budżetu państwa 40% zaplanowanych przychodów środków specjalnych. Pozostałe wpłaty to: zwrot kosztów postępowania i kar orzeczonych przez komisje orzekające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych i inne.

Wydatki zaplanowane w ustawie budżetowej na 80 242 tys. zł, zostały w trakcie roku zwiększone z rezerwy ogólnej budżetu państwa o 63 tys. zł, z przeznaczeniem na remont pomieszczeń Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu. Zaplanowane wydatki zostały zrealizowane w 100%, co zapewniało w stosunku do 2003 r. ich dynamikę równą 102,5% (99% w ujęciu realnym)[13]. W ogólnej kwocie zrealizowanych w 2004 r. wydatków - 65,2% stanowiły wynagrodzenia (64,9% w 2003 r.), pochodne od wynagrodzeń - 12,1% i podróże służbowe - 4,8%.

Wydatki na inwestycje i zakupy inwestycyjne stanowiły 2,1% wydatków (w 2003 r. - 2,2%) i przeznaczone były przede wszystkim zakup sprzętu, licencji na programy komputerowe, samochody oraz na roboty remontowo - modernizacyjne.

W 2004 r., na podstawie art. 4 urio 14 izb prowadziło gospodarkę finansową w ramach środka specjalnego, z którego finansowana była działalność szkoleniowa i informacyjna. Uzyskane z tego tytułu przychody wyniosły 3 187 tys. zł (3 503 tys. zł w 2003 r.), a poniesione wydatki 3 384 tys. zł (3 272 tys. zł w 2003 r.). Izby dokonały ze środka specjalnego wpłaty do budżetu państwa w wysokości 144 tys. zł (w 2003 r. 168 tys. zł).

Według staniu na 31 grudnia 2004 r. w rio było zatrudnionych 1 348 pracowników mniej niż w 2003 r. o 7 osób. Największą grupę pracowników (ponad 70%) stanowili pracownicy wydziałów kontroli gospodarki finansowej oraz informacji, analiz i szkoleń. Z ogólnej liczby zatrudnionych 80,4% posiadało wykształcenie wyższe.

W 2004 r. z pracy odeszło 90 pracowników (w 2003 r. - 84, w 2002 r. - 116, w 2001 r. - 74, w 2000 r. - 134 i w 1999 r. - 233). Ponad 64% odchodzących stanowili inspektorzy wydziału kontroli i specjaliści wydziału informacji, analizy i szkoleń.

Duży odpływ pracowników wydziałów merytorycznych jst bardzo niepokojący. Zatrudnienie nowych pracowników wymaga ponoszenia ponownie kolejnych nakładów pracy niezbędnych dla właściwego przygotowania pracowników pełniących funkcje kontrolne i szkoleniowo-analityczne. Przyczynami zwolnień pracowników były najczęściej propozycje lepiej płatnej pracy otrzymywane z innych instytucji państwowych i samorządowych. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracowników rio w 2004 r. wyniosło 2 997 zł, w tym inspektorów i specjalistów - 2 537 zł, przy przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniu w kraju wynoszącym 2 290 zł.

Rok 2004 był szczególnie istotny w zakresie rozwoju infrastruktury teleinformatycznej (IT) zarówno dla KR RIO jak i każdej z izb. Działalność w tym obszarze przyniosła bardzo pozytywne efekty zarówno w zakresie sprzętu i oprogramowania jak i infrastruktury teleinformatycznej. Zrealizowano kilka projektów informatycznych, związanych z modernizacją i rozbudową istniejących systemów informatycznych. Najistotniejsze projekty, które realizowano w izbach lub przy ich aktywnym współudziale to:

2) system ewidencji budżetów jst oraz analiz sprawozdawczości „Budżet PRO dla RIO”,

3) projekt PHARE 2002/000-580.01.09.05 „Zarządzanie finansami publicznymi”, komponent B,

W związku ze stale zwiększającym się zakresem zadań wykonywanych z użyciem technologii informatycznych oraz wzrostem liczby projektów informatycznych wymagających współdziałania wszystkich izb pod koniec 2004 r. powołany został przy KR RIO Zespół do spraw koordynacji i rozwoju technologii informatycznych w rio. Funkcjonowanie tego zespołu pozostawiło jednak każdej z izb swobodę w zakresie rozwoju informatyzacji.

W 2004 r. dokonano zakupów urządzeń komputerowych w celu wymiany przestarzałych technicznie stacji roboczych i serwerów oraz zakupów komputerów przenośnych dla inspektorów kontroli.

KR RIO powstała na mocy art. 25a urio wprowadzonego nowelizacją z sierpnia 1997 r.[14] Do jej zadań, zgodnie z art. 25a ust. 1 urio, należy: reprezentowanie izb wobec naczelnych i centralnych organów państwa, przedstawianie Prezesowi Rady Ministrów wniosków dotyczących zmian w przepisach prawnych regulujących komunalną gospodarkę finansową, przedkładanie właściwemu dysponentowi części budżetowej wniosków do projektu budżetu państwa w części obejmującej izby, upowszechnianie dorobku i doświadczeń izb, uzgadnianie planów i programów szkoleń pracowników izb, koordynowanie planów i programów kontroli, przedkładanie Sejmowi i Senatowi corocznie, w terminie do 30 czerwca sprawozdań z działalności izb i wykonania budżetu przez jst.

W skład Krajowej Rady wchodzą prezesi rio oraz po jednym reprezentancie kolegium każdej izby (łącznie 32 osoby). Swoje ustawowe zadania Krajowa Rada realizuje w oparciu o regulamin, zatwierdzony przez Prezesa Rady Ministrów, regulaminy Komisji KR RIO oraz poprzez działania przewodniczącego Rady i jego zastępców, wybieranych spośród jej członków na dwuletnie kadencje. Pracami Rady kieruje i reprezentuje ją na zewnątrz Przewodniczący Rady. W Krajowej Radzie działa pięć stałych Komisji: Legislacji i Orzecznictwa, Koordynacji Kontroli, Analiz Budżetowych, do Spraw Budżetów Regionalnych Izb Obrachunkowych, Szkoleń, Informacji i Promocji.

W 2004 r., się odbyły się cztery posiedzenia plenarne KR RIO - w miesiącach styczeń, maj, wrzesień i grudzień. W trakcie drugiego posiedzenia Krajowa Rada przyjęła Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2003 roku. KR RIO podjęła także uchwałę w sprawie możliwości korzystania przez rio ze środków bezzwrotnej pomocy UE oraz wyraziła stanowisko w sprawie uregulowań zawartych w art. 23 ust. 3 urio a dotyczących ograniczeń w zatrudnianiu pracowników i członków kolegium przez jst. Na ostatnim, w 2004 r., posiedzeniu utworzony został Zespół ds. technologii informatycznych przy KR RIO. Na tym samym posiedzeniu omówiono też udział delegacji KR RIO i rio w V Kongresie EURORAI w Barcelonie. Z dniem 19 października 2004 r., Uchwałą Komitetu Zarządzającego EURORAI, KR RIO została włączona do grona członków tej organizacji a trzy rio: w Bydgoszczy, w Katowicach i w Szczecinie, otrzymały status członków stowarzyszonych.

KR RIO, na prośbę MF, opiniowała przedstawione projekty aktów prawnych, wnosząc uwagi m. in. do projektów rozporządzeń Ministra Finansów: 1) w sprawie sposobu ustalania i trybu przekazywania gminom części rekompensującej subwencji ogólnej na wyrównanie ubytku dochodów wynikającego ze zwolnienia z podatku od nieruchomości gruntów, budowli i budynków położonych na terenie specjalnych stref ekonomicznych, 2) zmieniającego rozporządzenie w sprawie sprawozdawczości budżetowej, 3) w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania budżetu państwa i szczegółowych zasad obsługi rachunków bankowych budżetu państwa oraz zakresu i terminów sporządzania przez NBP informacji i sprawozdań z wykonania budżetu państwa w ramach obsługi bankowej budżetu państwa.

Od początku działalności KR RIO ściśle współpracuje z MF, w szczególności z Departamentem Finansów Samorządu Terytorialnego w zakresie sprawozdawczości budżetowej i bieżących spraw związanych ze stosowaniem ustawy o finansach publicznych. Współpraca ta była szczególnie intensywna w 2004 r., w związku z przystąpieniem przez MF w 2003 r. do realizacji Umowy Bliźniaczej (Twinning Project) PL/IB/02/FI/03 w ramach projektu PHARE „Zarządzanie finansami publicznymi”. Ogólnym celem projektu (Komponent B) jest dostarczenie polskiej administracji publicznej, odpowiedzialnej za zarządzanie, nadzór i kontrolę środków publicznych, skutecznych i rzetelnych narzędzi do sterowania i monitoringu systemu finansów publicznych, wypracowanych wspólnie z ekspertami francuskimi. KR RIO na prośbę MF wyznaczyła jednego przedstawiciela do Komitetu Sterującego projektem oraz trzech przedstawicieli do Grupy Roboczej. W ramach projektu planowane jest wdrożenie systemu informatycznego, który uzupełni gromadzone obecnie dane przez MF oraz rio oraz pozwoli na bieżącą analizę stanu finansów jst, w tym m. in. poziomu zadłużenia, prognozowanie skutków podejmowanych decyzji, symulowanie wyników zmian systemowych z wykorzystaniem nowoczesnych metod i narzędzi analitycznych poprawiających jakość i skracających czas uzyskiwania wyników. Dodatkowo, system zakłada wdrożenie modułu umożliwiającego analizę zagrożeń sytuacji finansowej jednostek samorządowych, m. in. na podstawie analizy przepływu strumieni środków finansowych w samorządzie.

Na mocy porozumienia pomiędzy KR RIO a NIK, w 2004 r. wszystkie izby przeprowadziły kontrole, których tematem było funkcjonowanie gospodarstw pomocniczych samorządowych jednostek sektora finansów publicznych. Celem kontroli była ocena działalności gospodarstw pomocniczych w zakresie: 1) prawidłowości realizowania przychodów i wydatków, w tym zwłaszcza w zakresie zgodności z planem finansowym i obowiązującymi przepisami oraz prawidłowości rozliczeń z tytułu świadczonych usług na rzecz jednostki macierzystej, 2) rzetelności sporządzania sprawozdań budżetowych, w tym oceny przyjętego systemu rachunkowości oraz poprawności sporządzanych dowodów księgowych i dokonywanych zapisów w księgach rachunkowych, 3) prawidłowości rozliczeń z budżetem państwa oraz z budżetem jst, w tym z tytułu wpłat połowy osiąganego zysku oraz zobowiązań podatkowych i składek do ZUS i PFRON, a także z tytułu realizowanych dochodów z najmu i dzierżawy oraz umów o podobnym.

Rok 2004 był kolejnym rokiem budżetowym, który potwierdził sygnalizowane w latach ubiegłych, w Sprawozdaniach Krajowej Rady, problemy związane z funkcjonowaniem prawa samorządu terytorialnego, a dotyczące:

1) obowiązku publikowania uchwał budżetowych, sprawozdań z wykonania budżetu, opinii regionalnych izb obrachunkowych o możliwości sfinansowania deficytu budżetowego oraz opinii o prawidłowości prognozy kwoty długu (por.: Sprawozdanie KR RIO z 2002 r. s. 53-54 oraz Sprawozdanie KR RIO z 2003 r. s. 62);

2) kompetencji organów jst w zakresie opracowywania projektu budżetu oraz uchwalania budżetu i jego zmian (por.: Sprawozdanie KR RIO z 2003 r. s. 58-59);

3) postępowania nadzorczego, zwłaszcza wobec zmiany przepisów o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (por.: Sprawozdanie KR RIO z 2002 r. s. 56-57);

4) wyrejestrowywania związków międzygminnych (por.: Sprawozdanie KR RIO z 2003 r. s. 59-60) oraz zadłużeniem tych związków (por.: Sprawozdanie KR RIO z 2004 r. s. 63-64);

5) reprezentacji rady gminy w postępowaniu przed organem nadzoru (por.: Sprawozdanie KR RIO z 2004 r. s. 60-61).

W tegorocznym Sprawozdaniu ... za 2004 r. zamieszczone zostały wnioski w sprawach:

powrót do spisu treści streszczenia części I

[1] Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, sprost. Dz. U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319.

[2] Ustawa z dnia 7 października 1992 r. (Dz. U. z 2001 r. Nr 55, poz. 577 z późn. zm.)

[3] Ustawa z dnia 24 lipca 2003 r. o zmianie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 149, poz. 1454).

[4] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.).

[5] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 r. (Dz. U. Nr 148, poz. 1653).

[6] Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 123, poz. 1291).

[7] Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198).

[8] Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.

[9] Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269); Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271) oraz rozporządzenie Prezydenta RP z 25 kwietnia 2003 r. w sprawie utworzenia wojewódzkich sądów administracyjnych oraz ustaleniu ich siedzib i obszarów właściwości (Dz. U. Nr 72, poz. 652 z późn. zm.)

[10] Uchwała Nr 3/2004 Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych z dnia 15 stycznia 2004 r. w sprawie przyjęcia planu kontroli koordynowanej w 2004 r.

[11] Obecnie Departament Zobowiązań i Należności.

[12] Ustawa budżetowa z dnia 23 stycznia 2004 r. (Dz. U. Nr 17, poz. 167).

[13] Wskaźnik inflacji 3,5%.

[14] Ustawa o zmianie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, o samorządzie terytorialnym oraz o finansowaniu gmin (Dz. U. Nr 113, poz. 734).