Część I
Sprawozdania z działalności RIO
i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2004 roku
1. Zadania i zasady działania regionalnych izb obrachunkowych
Podstawowymi aktami prawnymi określającymi pozycję w systemie nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego (jst) i funkcjonowanie regionalnych izb obrachunkowych, zwanych dalej izbami, są ustawa zasadnicza - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej[1] oraz ustawa z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych[2].
Zgodnie z przepisem art. 171 ust. 2 Konstytucji RP izby są organami nadzoru nad działalnością jst w zakresie spraw finansowych.
Ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych stanowi, że izby są państwowymi organami nadzoru oraz kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych jst i innych podmiotów wymienionych w ustawie. Przepisy ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych określają zadania, zasady działania i organizację izb, a także zawierają regulacje dotyczące postępowania nadzorczego i kontrolnego.
Zmiany ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych[3], które obowiązują od 29 listopada 2003 r., dotyczyły w szczególności zmian w zakresie sprawowanego przez izby nadzoru, rozszerzenia uprawnień kontrolnych inspektorów kontroli, doprecyzowania procedur kontrolnych oraz opracowywania raportów o stanie gospodarki finansowej na podstawie wyników działalności nadzorczej, kontrolnej i opiniodawczej. Zmiany te dotyczą w głównej mierze działalności izb od 2004 r. W związku z wprowadzeniem 6-letniej kadencji na stanowisku prezesa i pozaetatowych członków kolegium w ustawie określono zasady przeprowadzania konkursów na te stanowiska. Zmieniono system wynagradzania prezesa izby, zastępcy prezesa oraz etatowych członków kolegium przez przyjęcie tzw. mnożnikowego systemu wynagrodzeń.
Do ustawowych zadań izb należy:
- nadzór nad działalnością jst i ich związków w zakresie spraw finansowych określonych w art. 11 ust. 1 ustawy,
- przeprowadzanie kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych podmiotów sektora finansów publicznych wymienionych w art. 1 ust. 2 ustawy,
- wydawanie opinii w sprawach wymienionych w art. 13 ustawy,
- orzekanie w sprawach odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych przez pracowników sektora finansów publicznych oraz inne osoby dysponujące środkami publicznymi,
- prowadzenie działalności informacyjnej i szkoleniowej w zakresie objętym nadzorem i kontrolą,
- dokonywanie kontroli formalnej i rachunkowej sprawozdań z wykonania budżetów jst oraz wniosków o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej,
- rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika,
- opracowywanie raportów o stanie gospodarki finansowej na podstawie wyników działalności nadzorczej, kontrolnej i opiniodawczej, w razie potrzeby wskazania organom jst powtarzających się nieprawidłowości lub zagrożenia niewykonania ustawowych zadań,
- opracowywanie analiz i opinii w sprawach określonych ustawami.
Na podstawie odrębnych przepisów do zadań izb należy również:
- rozpatrywanie skarg i wniosków dotyczących działalności organów stanowiących jst - art. 229 pkt 1 kpa[4],
- sporządzanie, na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów[5], zbiorczych sprawozdań w zakresie państwowego długu publicznego funduszy celowych posiadających osobowość prawną, samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, samorządowych instytucji kultury oraz samorządowych osób prawnych utworzonych na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, otrzymanych od jst, które są dla tych podmiotów organem założycielskim lub nadzorującym,
- przyjmowanie i przekazywanie sprawozdań sporządzanych, na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej[6] (do 30 maja 2004 r. obowiązywała ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców[7]),
- udostępnianie i publikowanie, na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej[8], w urzędowym publikatorze teleinformatycznym - Biuletynie Informacji Publicznej - informacji publicznych dotyczących działalności regionalnych izb obrachunkowych w zakresie określonym ustawą.
1.2. Organizacja i zasady działania izb
Szczegółową strukturę organizacyjną i zasady działania izb określa ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych oraz rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2004 r. w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb, liczby członków kolegium i trybu postępowania[9] (do 10 sierpnia 2004 r. obowiązywało w tym zakresie rozporządzenie z dnia 14 stycznia 2000 r.).
W wyniku reformy administracyjnej, od 1999 r. funkcjonuje 16 izb, każda na obszarze jednego województwa. W 2004 r., w strukturze organizacyjnej każdej izby, działały określone ustawą organy kolegialne: kolegium izby i komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Kolegium izby składa się z przewodniczącego, którym jest z mocy ustawy prezes izby oraz członków kolegium. Członków kolegium powołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek prezesa izby, złożony po uzyskaniu opinii kolegium izby. Kandydatów do opiniowania przez kolegium izby wyłania się w drodze konkursu ogłoszonego przez prezesa izby. Zasady przeprowadzania konkursu regulują przepisy ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych oraz rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków przeprowadzania konkursu na członków kolegium regionalnej izby obrachunkowej[10].
Liczba członków kolegium została określona w rozporządzeniu i uzależniona jest od terytorialnego zasięgu działania poszczególnych izb oraz od liczby nadzorowanych podmiotów. Połowę składu stanowią członkowie powołani spośród kandydatów zgłoszonych do kolegium przez organy stanowiące jst. Członkostwo w kolegium ma charakter etatowy lub pozaetatowy, przy czym pozaetatowy członek kolegium powoływany jest na 6-letnią kadencję. Członkowie kolegium w zakresie zadań nadzorczych i funkcji kontrolnych są niezawiśli i podlegają jedynie ustawom.
Do wyłącznej kompetencji kolegium izby należy:
- ustalanie budżetów jednostek samorządu terytorialnego w przypadku nieuchwalenia uchwały budżetowej w terminie do dnia 31 marca roku budżetowego oraz orzekanie o nieważności uchwał i zarządzeń podejmowanych przez organy jst,
- rozpatrywanie odwołań od opinii wydanych przez składy orzekające,
- przyjmowanie sprawozdań z działalności kontrolnej i informacyjno-szkoleniowej izby,
- uchwalanie wniosków do projektu budżetu izby oraz ramowego planu pracy,
- przyjmowanie sprawozdań z wykonania budżetu oraz rocznego ramowego planu pracy, w tym planu kontroli,
- rozpatrywanie zastrzeżeń do wniosków zawartych w wystąpieniach pokontrolnych,
- opiniowanie kandydatów na członków kolegium,
- wybór kandydata na prezesa izby,
- uchwalanie regulaminu organizacyjnego izby,
- podejmowanie uchwał w sprawach określonych w odrębnych przepisach.
Komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest organem orzekającym I instancji. Przewodniczącym komisji jest, z mocy ustawy, zastępca prezesa izby. Zastępców przewodniczącego oraz pozostałych członków w liczbie od trzech do dziewięciu, powołuje prezes izby. Komisja orzekająca działa na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych[11]. Kadencja komisji trwa 4 lata.
Pracami izby, z wyłączeniem spraw zastrzeżonych do kompetencji organów izby, kieruje prezes izby, a w czasie jego nieobecności zastępca prezesa. Prezesa izby powołuje Prezes Rady Ministrów spośród kandydatów wybranych, w drodze konkursu, przez kolegium izby. Kadencja prezesa trwa 6 lat, licząc od dnia powołania. Zasady przeprowadzania konkursu na prezesa izby regulują przepisy ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych oraz rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji[12].
Ponadto, w strukturze organizacyjnej izby działają również:
- dwa wydziały merytoryczne, wydział kontroli gospodarki finansowej oraz wydział informacji, analiz i szkoleń, pracami których kierują naczelnicy,
- komisja do spraw rozpatrywania powiadomień przez skarbnika o dokonaniu kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika; komisję składy orzekające, złożone z trzech członków kolegium, do właściwości których należy wydawanie opinii w sprawach określonych w ustawie o regionalnych izbach obrachunkowych oraz w ustawie o finansach publicznych; składy orzekające i ich przewodniczących wyznacza prezes izby,
- komisja do spraw rozpatrywania powiadomień przez skarbnika o dokonaniu kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika; komisję powołuje prezes spośród członków kolegium i wyznacza jej przewodniczącego,
- biuro izby, które zapewnia obsługę administracyjną i finansowo-księgową.
Uwzględniając rozproszenie terytorialne jst objętych nadzorem i kontrolą, regionalne izby obrachunkowe zadania nadzorcze, kontrolne, szkoleniowe i informacyjne realizują w siedzibach, które znajdują się w każdym z miast wojewódzkich oraz w zespołach zamiejscowych kierowanych przez członka kolegium wyznaczonego przez prezesa izby. Siedziby zespołów zamiejscowych zostały określone w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb, liczby członków kolegium i trybu postępowania.
Szczegółowa struktura organizacyjna izby wynika z regulaminu organizacyjnego, którego projekt opracowuje prezes izby, a uchwala kolegium izby.
Od 1997 r. istnieje ustawowo utworzona wspólna reprezentacja izb - Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych (KR RIO). W jej skład wchodzą prezesi oraz po jednym reprezentancie wybranym przez kolegia izb. Pracami Krajowej Rady kieruje przewodniczący wybrany spośród jej składu na dwuletnią kadencję.
[1] Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, sprost. Dz. U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319.
[2] Dz. U. z 2001 r. Nr 55, poz. 577 z późn. zm.
[3] Ustawa z dnia 24 lipca 2003 r. o zmianie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 149, poz. 1454). Zmiany wprowadzone niniejszą ustawą są omówione w dalszej części Sprawozdania …
[4] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.).
[5] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajów i zasad sporządzania sprawozdań w zakresie państwowego długu publicznego oraz poręczeń i gwarancji jednostek sektora finansów publicznych (Dz. U. Nr 148, poz. 1653).
[6] Dz. U. Nr 123, poz. 1291.
[7] Dz. U. Nr 141, poz. 1177 z późn. zm.
[8] Dz. U. Nr 112, poz. 1198.
[9] Dz. U. Nr 167, poz. 1747.
[10] Dz. U. Nr 130, poz. 1396.
[11] Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 z późn. zm.).
[12] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 stycznia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków przeprowadzania konkursu na prezesa regionalnej izby obrachunkowej (Dz. U. Nr 10, poz. 93).
[ Początek strony ]
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•