Część I - rozdział II

Część I Sprawozdania z działalności RIO
i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2004 roku

Nadzór regionalnych izb obrachunkowych nad działalnością jst, związków międzygminnych oraz związków powiatów sprawowany jest, zgodnie z przepisami art. 171 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ustaw ustrojowych samorządu terytorialnego[13] oraz ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, na podstawie kryterium legalności, tj. zgodności z prawem. W ustawie o regionalnych izbach obrachunkowych, w odniesieniu do zadań kontrolnych izb w zakresie zadań administracji rządowej, wykonywanych przez jst na podstawie ustaw lub zawieranych porozumień, wymienia się także kryterium celowości, rzetelności i gospodarności.

Zgodnie z przepisami art. 11 ust. 1 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, w zakresie działalności nadzorczej właściwość rzeczowa regionalnych izb obrachunkowych obejmuje uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jst w sprawach:

3) zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jst oraz udzielania pożyczek,

5) podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa[14],

- orzekają o nieważności uchwał sprzecznych z prawem bądź wskazują, że uchwała została podjęta z naruszeniem prawa, gdy naruszenie prawa jest nieistotne,

- w odniesieniu do uchwał budżetowych, podjętych z naruszeniem prawa - wskazują organom stanowiącym jst nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia,

- orzekając o nieważności uchwały budżetowej jst w części lub całości, ustalają budżet lub jego część dotkniętą nieważnością,

- ustalają budżet jst w terminie do końca kwietnia roku budżetowego w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań z zakresu administracji rządowej, wykonywanych przez tę jednostkę na podstawie ustaw lub porozumień, jeżeli organ stanowiący tej jednostki nie uchwalił budżetu do 31 marca roku budżetowego.

W 2004 r. izby sprawowały nadzór nad działalnością 2 977 jst, w tym 2 413 gmin, 65 miast na prawach powiatu, w tym miastem stołecznym Warszawa, 314 powiatów, 16 województw samorządowych oraz 168 związków międzygminnych i związku powiatu, spośród 242 zarejestrowanych (2003 r. - 229).

W 2004 r. izby zbadały ogółem 120 879 uchwał i zarządzeń organów jst, związków międzygminnych i związku powiatów, z tego w sprawach:

- zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jst oraz udzielania pożyczek - 7 568,

- podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa - 15 424,

W 2004 r. kolegia izb, działając na podstawie art. 123 ust. 3 ustawy o finansach publicznych, w związku z nieuchwaleniem uchwały budżetowej jst w terminie do dnia 31 marca roku budżetowego, w 4 przypadkach ustaliły budżety w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań zleconych dla: 1 gminy, 1 miasta na prawach powiatu i 2 związków międzygminnych.

Szczegółowe informacje o liczbie zbadanych poszczególnych rodzajów uchwał i zarządzeń organów jst, związków międzygminnych i związku powiatów prezentuje tabela 1. Z danych zawartych w tabeli wynika, że w porównaniu do 2003 r. liczba ogółem zbadanych uchwał i zarządzeń wzrosła o 7 748, natomiast w stosunku do 1993 r. o 106 774. Wzrost liczby zbadanych w 2004 r. uchwał był wynikiem m. in. zmian w przepisach regulujących gospodarkę finansową jst, a w porównaniu do pierwszych lat działalności izb wzrost wynika również ze zwiększenia liczby podmiotów podlegających nadzorowi izb oraz z rozszerzenia katalogu spraw podlegających badaniu.

W 2004 r. z ogólnej liczby 120 879 zbadanych uchwał i zarządzeń w zakresie spraw finansowych najwięcej dotyczyło zmian budżetu, podatków i opłat lokalnych, zasad przyznawania dotacji dla podmiotów niepublicznych oraz zaciągania kredytów i pożyczek długoterminowych. W porównaniu do 2003 r. najwyższy wzrost liczby zbadanych uchwał i zarządzeń dotyczył uchwał i zarządzeń w sprawach: zasad przyznawania dotacji dla podmiotów niepublicznych (o 144,2%), określenia zakresu i zasad przyznawania dotacji dla jednostek organizacyjnych jst (o 40,4%) i był wynikiem konieczności dostosowania uchwał organów stanowiących jst w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie[16] oraz zmiany przepisów o finansach publicznych w zakresie zlecania zadań publicznych i udzielania dotacji podmiotom niezaliczonym do sektora finansów publicznych[17]. Systematyczny wzrost liczby zbadanych uchwał i zarządzeń w sprawie zaciągania pożyczek i kredytów długoterminowych (o 27,5% w stosunku do 2003 r.) świadczy o tym, że jst, w celu realizacji zadań, coraz częściej sięgają do zewnętrznych źródeł finansowania.

Uchwały i zarządzenia organów jednostek samorządu terytorialnego i związków komunalnych zbadane przez izby w latach 1993, 2003 i 2004

W wyniku badania nadzorczego uchwał i zarządzeń organów jst, kolegia izb uznały 117 259 jako podjęte bez naruszenia prawa, co stanowi 97,0% ogółu uchwał i zarządzeń. W 3 620 uchwałach i zarządzeniach stwierdzono naruszenie prawa, z tego:

- w 1 121 uchwałach i zarządzeniach (1% ogółu) - nieistotne naruszenie prawa,

- 1 505 uchwał i zarządzeń (1,2% ogółu) uznano za nieważne, z czego 880 nieważne w części i 625 nieważne w całości,

- w stosunku do 882 uchwał i zarządzeń (0,7% ogółu) wszczęte postępowania o uznanie ich za nieważne umorzono, w związku z usunięciem nieprawidłowości przez właściwy organ jst,

- w stosunku do 112 stwierdzono naruszenie prawa bez orzekania o nieważności (0,1%)^{^[18]}.

Wyniki oceny legalności uchwał i zarządzeń organów jst, związków międzygminnych i związku powiatów w latach 1993, 2003 i 2004 prezentuje tabela 2. Z danych w niej zawartych wynika, że udział uchwał i zarządzeń podjętych z naruszeniem prawa zmalał z 26,9% ogółu zbadanych uchwał w 1993 r. do 3,0%, w 2004 r.

W 2004 r. w ogólnej liczbie 3 620 uchwał i zarządzeń podjętych z naruszeniem prawa - 30,9% stanowiły uchwały z nieistotnym naruszeniem prawa (w 2003 r. - 35,1%), 41,6% - uchwały, w stosunku do których orzeczono o nieważności w całości lub w części (w 2003 r. - 38,9%) a 24,4% stanowiły uchwały, co do których wszczęte postępowania umorzono (w 2003 r. - 23,2%), 3,1% (w 2003 r. - 1%) stanowiły uchwały podjęte z naruszeniem prawa bez stwierdzania nieważności.

Wyniki badania nadzorczego uchwał i zarządzeń organów jst i związków komunalnych w latach 1993, 2003 i 2004

Z ogólnej liczby 120 879 zbadanych w 2004 r. uchwał i zarządzeń organów jst, związków międzygminnych i związku powiatów największą liczbę - 72 541 (60,0% ogółu) - stanowiły uchwały w sprawie budżetu i jego zmian oraz zarządzenia zmieniające budżet. Szczegółowe dane o wynikach badania nadzorczego tych uchwał i zarządzeń z podziałem na poszczególne rodzaje jst prezentują tabele 3 i 4.

Wyniki badania nadzorczego wymienionych uchwał i zarządzeń za 2004 r. wykazały, że:

- 40 (1,3%) uznano za nieważne, z tego 39 nieważne w części, a 1 nieważną w całości,

- w stosunku do 147 (4,9%) wszczęte postępowania o uznanie tych uchwał za nieważne umorzono, w związku z usunięciem nieprawidłowości przez właściwy organ jst;

- 111 (0,2%) uznano za nieważne, z tego 69 nieważne w części, a 42 nieważne w całości,

- w stosunku do 375 (0,5%) wszczęte postępowania o uznanie tych uchwał i zarządzeń za nieważne umorzono, w związku z usunięciem przez jst nieprawidłowości,

- w 82 uchwałach i zarządzeniach zmieniających budżet stwierdzone naruszenia prawa dotyczyły zmian budżetów 2003 r.,

- w stosunku do jednej podjętej z naruszeniem prawa nie orzeczono o nieważności.

Analiza wyników badania nadzorczego uchwał budżetowych za lata 1993, 2003 i 2004 wskazuje na obniżenie udziału uchwał podjętych z naruszeniem prawa z 60,5% w 1993 r. do 14,9% w 2003 r. i 13,2% w 2004 r. W ogólnej liczbie 393 uchwał podjętych z naruszeniem prawa w 2004 r. (w 2003 r. - 439, w 1993 r. - 1 543) uchwał z nieistotnym naruszeniem prawa było 206 (w 2003 r. - 288, w 1993 r. - 1 162), w stosunku do 147 wszczęte postępowania umorzono (w 2003 r. - 102, w 1993 r. - 367) oraz 40 uchwał uznano za nieważne (w 2003 r. - 49, w 1993 r. - 10).

Wyniki badania nadzorczego uchwał budżetowych jst i związków komunalnych w latach 1993, 2003 i 2004

Wyniki badania nadzorczego uchwał i zarządzeń zmieniających budżet za lata 1993, 2003 i 2004 również wskazują na obniżenie udziału uchwał i zarządzeń z naruszeniem prawa z 19,1% w 1993 r. do 1,6% w 2003 r. i 1,5% w 2004 r. w porównaniu do ogólnej liczby zbadanych.

W analizowanych latach, w ogólnej liczbie uchwał i zarządzeń podjętych z naruszeniem prawa, największy procent stanowią te, podjęte z nieistotnym naruszeniem prawa, a następnie uchwały i zarządzenia, w stosunku, do których postępowania umorzono w wyniku usunięcia nieprawidłowości przez właściwy organ jst.

Wyniki badania nadzorczego uchwał i zarządzeń zmieniających budżet jst i związków komunalnych w latach 1993, 2003 i 2004

W uchwałach budżetowych oraz uchwałach i zarządzeniach zmieniających budżet podjętych z naruszeniem prawa przez organy stanowiące jst stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły w szczególności:

- braku w treści uchwały budżetowej obligatoryjnych elementów wynikających z przepisów ustawy o finansach publicznych, m. in.: nieokreślenia wydatków budżetowych w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej, niewyodrębnienia w wydatkach budżetowych wydatków bieżących i majątkowych, niewskazania bądź wskazania niewłaściwych źródeł pokrycia deficytu, zaniechania wskazania przeznaczenia nadwyżki budżetowej,

- niezgodności treści uchwały budżetowej z załącznikami stanowiącymi jej integralną część bądź niezgodności pomiędzy poszczególnymi załącznikami,

- braku zaplanowania w uchwale budżetowej wszystkich źródeł dochodów budżetowych (np. 5% dochodów uzyskiwanych w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej na rzecz budżetu państwa) bądź nieprecyzyjnego ich określenia, jak również wskazania nieistniejących źródeł dochodów,

- niezaplanowania wydatków na obowiązkowe zadania własne jst lub przeznaczenie środków na zadania nie mieszczące się w katalogu zadań danego stopnia samorządu terytorialnego,

- niezgodności pomiędzy limitami wydatków na zadania ujęte w wieloletnich programach inwestycyjnych, a wydatkami zaplanowanymi w budżecie na dany rok,

- zaniechania lub zaplanowania w budżetach jst w nieprawidłowych wielkościach środków na wydatki wynikające z innych ustaw (np. wydatki na dokształcanie i doskonalenie nauczycieli oraz wpłaty na izby rolnicze),

- nieprawidłowego organizowania i finansowania z budżetu działalności kulturalnej,

- utworzenia rezerwy ogólnej w kwocie przekraczającej 1% wydatków budżetu, a rezerwy celowej na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej był możliwy w momencie uchwalania budżetu,

- zaplanowania przypadających do spłaty rat kredytów i pożyczek wraz z należnymi odsetkami w wysokości przekraczającej 15% dochodów,

- podjęcia uchwały zmieniającej budżet z naruszeniem wyłącznej kompetencji organu wykonawczego w zakresie inicjatywy uchwałodawczej,

- nieprawidłowego klasyfikowania dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów.

W uchwałach i zarządzeniach zmieniających budżet podejmowanych przez organy wykonawcze najwięcej nieprawidłowości dotyczyło: przekroczenia kompetencji do dokonywania zmian w budżecie poprzez dokonywanie przeniesień wydatków między działami, zwiększenia wydatków z tytułu zmian kwot subwencji ogólnej w wyniku podziału rezerw, wprowadzenia do budżetu środków nie będących dotacjami, zaplanowania w wydatkach nowego zadania inwestycyjnego, przeniesienia dochodów między rozdziałami i paragrafami, zmian przeznaczenia dotacji celowych, rozdysponowania rezerw celowych niezgodnie z przeznaczeniem, a rezerw ogólnych na nowe zadania.

W 2004 r. kolegia izb zbadały ogółem 2 929 uchwał[19] organów stanowiących jst i zgromadzeń związków międzygminnych w sprawie absolutorium, z tego: 2 889 dotyczyło uchwał w sprawie udzielenia absolutorium, a 40 - nieudzielenia absolutorium. Zgodnych z prawem było 2 885 uchwał (98,5% ogółu uchwał), z tego 2 871 (99,4%) o udzielenie absolutorium oraz 14 (35,0%) o nieudzielenie absolutorium. W 2004 r. na ogólną liczbę 40 uchwał w sprawie nieudzielania absolutorium, 65,0% stanowiły uchwały z naruszeniem prawa, które uznano za nieważne w całości. Szczegółowe dane o wynikach badania uchwał w sprawie absolutorium prezentuje tabela 5.

W uchwałach organów stanowiących jst i zgromadzeń związków międzygminnych w sprawie absolutorium podjętych z naruszeniem prawa stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły w szczególności:

- nieudzielenia absolutorium z przyczyn innych niż wykonanie budżetu (np. niewłaściwe decyzje personalne),

- nierozpatrzenia przez radę sprawozdania z wykonania budżetu przed podjęciem uchwały w sprawie absolutorium,

- zaniechania przedstawienia opinii regionalnej izby obrachunkowej o wniosku komisji rewizyjnej w sprawie absolutorium i o sprawozdaniu z wykonania budżetu na sesji absolutoryjnej,

- przeprowadzenia tajnego głosowania przy podejmowaniu uchwały w sprawie absolutorium,

- podjęcia uchwały bez uzyskania bezwzględnej większości głosów ustawowego składu rady,

- głosowania wniosków innych niż wniosek komisji rewizyjnej w sprawie absolutorium,

W 2004 r., oprócz wyżej opisanych uchwał i zarządzeń, kolegia izb zbadały 45 409 uchwał i zarządzeń w zakresie spraw finansowych (37,6% ogółu zbadanych). Szczegółowy wykaz dotyczący ich rodzajów oraz wyników badania prezentuje tabela 6. Z ogólnej liczby wyżej wymienionych uchwał i zarządzeń 43 303 (95,4%) podjęto bez naruszenia prawa, w 2 106 (4,6%) stwierdzono naruszenie prawa, z tego w 397 - nieistotne naruszenie prawa, w stosunku do 359 wszczęte postępowania umorzono, a 1 321 - uznano za nieważne (772 - w części, 549 - w całości) oraz 29 - uznano jako podjęte z naruszeniem prawa bez stwierdzania nieważności.

W uchwałach i zarządzeniach podjętych z naruszeniem prawa, w stosunku do których kolegia izb prowadziły postępowania nadzorcze stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły w głównej mierze uchwał i zarządzeń w sprawach:

- podatków i opłat lokalnych - ustalenie stawek podatków poniżej minimalnych lub powyżej maksymalnych kwot określonych w ustawie, stosowanie zwolnień o charakterze podmiotowym, zmiana stawek podatku (na niekorzyść podatnika) w ciągu roku podatkowego, niewłaściwe (niezgodne z przepisami), określenie podmiotów i przedmiotów opodatkowania, określenie różnych stawek podatku dla tej samej kategorii przedmiotu opodatkowania lub nieokreślenie stawek dla wszystkich ustawowo określonych przedmiotów opodatkowania, ustalenie opłaty administracyjnej za czynności niebędące czynnościami urzędowymi lub za czynności objęte przepisami ustawy o opłacie skarbowej, nieprecyzyjne wskazanie przez organ stanowiący inkasentów bądź scedowanie kompetencji ich wyznaczenia na organ wykonawczy, ustalenie opłaty targowej za czynności inne niż sprzedaż, różnicowanie stawek opłaty targowej wg kryterium podmiotowego bądź w zależności od usytuowania targowiska, ustalenie stawek tylko dla niektórych podmiotów (np. osób fizycznych), nieprawidłowe określenie terminu wejścia w życie uchwał podatkowych;

- zaciągania zobowiązań mających wpływ na wysokość długu publicznego - zaciągnięcie kredytu na zadania nie ujęte w planie wydatków, nieokreślenie kwoty, źródeł i terminów spłaty zaciąganego zobowiązania, upoważnienie organu wykonawczego do zaciągania kredytów i pożyczek długoterminowych, zaniechanie zaplanowania przychodów z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek, zabezpieczenie spłaty kredytu poprzez udzielenie pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem bankowym, nieokreślenie maksymalnej kwoty poręczeń i terminu obowiązywania udzielonego poręczenia, nieujęcie w budżecie wydatków z tytułu poręczeń udzielonych przez jst;

- zasad i zakresu przyznawania dotacji - niewłaściwe określenie trybu postępowania o udzielanie dotacji, sposobu ich rozliczania, kontroli wykonywania zadań zleconych oraz nieokreślenie zasad gwarantujących jawność postępowania, nieprawidłowe (nieprecyzyjne) określenie stawek dotacji przedmiotowych, zlecanie zadań niezgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, udzielenie dotacji podmiotom nieuprawnionym lub na zadania nienależące do zadań jednostki, naruszenie przepisów ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty[20] przy ustalaniu podstawy obliczania dotacji lub ustalenie dodatkowych (pozaustawowych) warunków udzielenia i rozliczenia dotacji placówkom oświatowym prowadzonym przez osoby prawne lub fizyczne.

Z ogólnej liczby 120 879 uchwał i zarządzeń organów jst zbadanych w roku 2004, w 117 259 nie stwierdzono naruszenia prawa, w 1 121 - stwierdzono nieistotne naruszenie prawa, w 2 499 - wskazano na nieprawidłowości skutkujące naruszeniem prawa (w odniesieniu do 1 505 uchwał i zarządzeń orzeczono o ich nieważności, w stosunku do 882 organy jst, w wyniku wszczętego przez izby postępowania nadzorczego, wyeliminowały stwierdzone nieprawidłowości, w stosunku do 112 stwierdzono naruszenie prawa bez orzekania o nieważności).

W 2004 r., po wejściu w życie z dniem 1 stycznia ustaw reformujących system sądów administracyjnych[21], jst zaskarżyły 54 rozstrzygnięcia nadzorcze (2% wydanych) do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, które zostały utworzone w miejsce działających do końca 2003 r. Ośrodków Zamiejscowych NSA. W 2003 r. zaskarżono 41 rozstrzygnięć (1% wydanych rozstrzygnięć).

Wojewódzkie Sądy Administracyjne rozpatrzyły na podstawie nowych zasad proceduralnych 46 spraw ze skarg wniesionych w 2004 r. oraz 12 spraw z 2003 r. i wydały 31 wyroków oddalających skargi jst, 14 wyroków uchylających rozstrzygnięcia nadzorcze kolegiów izb oraz 13 postanowień (10 o odrzuceniu skarg i 3 o umorzeniu postępowania). Liczbę i rodzaje wydanych rozstrzygnięć prezentuje tabela 7.

Zaskarżone przez organy jst rozstrzygnięcia nadzorcze izb, dotyczyły w szczególności:

- przeznaczenia na wydatki bieżące środków otrzymanych z dotacji z budżetu państwa na inwestycje,

- zaplanowania wydatku na zakup samochodu przeznaczonego dla Policji, zamiast dokonania wpłaty na rzecz ich środka specjalnego,

- ustalenia i zatwierdzenia w budżecie powiatu planu przychodów i wydatków Powiatowego Funduszu Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym,

- ustalenia dotacji celowej z budżetu gminy dla Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

- udzielenia poręczenia pożyczki bez określenia odsetek oraz innych zobowiązań,

- braku faktycznej wysokości planowanego do zaciągnięcia kredytu długoterminowego,

- zaciągnięcia pożyczki w kwocie wyższej niż wydatki nieznajdujące pokrycia w planowanych dochodach,

- deklaracji rady zobowiązującej do przestrzegania zasad ustalania limitów środków budżetowych,

- wprowadzenia opłaty administracyjnej za czynności urzędowe objęte opłatą skarbową,

- ustalenia „uśrednionej stawki” opłaty administracyjnej za wypisy i wyrysy z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zamiast skalkulowanej według poniesionych kosztów,

- ustanowienia przez gminę własnej kategorii przedmiotu opodatkowania w podatku od nieruchomości,

- dokonania zwolnień z podatku od nieruchomości niezgodnych z ustawą o podatkach i opłatach lokalnych,

- trybu postępowania o udzielenie dotacji dla podmiotów spoza sektora finansów publicznych w sytuacji gdy treść uchwały została uregulowana przepisami ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

- nieudzielenia absolutorium wójtowi gminy z przyczyn innych niż wykonanie budżetu,

- powierzenia wykonania uchwały sołtysom, przewodniczącym zarządów osiedli oraz strażakom.

W 2004 r. izby zaskarżyły 2 uchwały organów jst (w 2003 r. - 4). Sądy do końca roku wydały 3 rozstrzygnięcia (1 - stwierdzające nieważność uchwały organu jst oraz 2 postanowienia: 1 o umorzeniu postępowania, 1 o odrzuceniu skargi). Zaskarżone przez izby uchwały organów jst dotyczyły:

- ustalenia opłaty administracyjnej od czynności, której nie można zakwalifikować jako czynności uprawniającej do jej pobrania,

- ustalenia prowizji dla sołtysów za pobór zobowiązań pieniężnych w drodze inkasa,

- zmiany uchwały budżetowej na wniosek radnego, podczas gdy inicjatywa zmiany należy do wyłącznej kompetencji organu wykonawczego,

- podjęcia uchwały na sesji zwołanej przez przewodniczącego rady, którego mandat wygasł (wskutek prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego).

Obowiązek kontrasygnaty skarbnika (głównego księgowego budżetu) lub osoby przez niego upoważnionej wynika z ustaw ustrojowych samorządu terytorialnego[22] i dotyczy tych czynności prawnych, które mogą spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych dla jst. O kontrasygnacie skarbnika stanowią również przepisy ustawy o finansach publicznych[23].

Skarbnik jst (główny księgowy budżetu), który odmówił kontrasygnaty, jest zobowiązany dokonać jej na pisemne polecenie zwierzchnika, z wyjątkiem przypadku, gdy wykonanie polecenia stanowiłoby przestępstwo lub wykroczenie. W takim przypadku skarbnik zobowiązany jest do pisemnego powiadomienia organu stanowiącego jst oraz regionalnej izby obrachunkowej.

Zgodnie z przepisami art. 13 pkt 9 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, do zadań izby należy rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika (głównego księgowego budżetu) o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, zgodnie z odrębnymi ustawami. Rozpatrywanie powiadomień należy do właściwości komisji powołanej przez prezesa izby spośród członków kolegium.

W 2004 r. do izb wpłynęły trzy powiadomienia od skarbników o dokonaniu kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika dotyczące odmowy kontrasygnaty umów:

- udzielenia dotacji z budżetu gminy na finansowanie działalności w zakresie promocji gminy (w budżecie gminy nie zaplanowano środków na ten cel, a zmiana planu nie była możliwa z uwagi na fakt przedłożenia umowy do podpisu pod koniec roku budżetowego);

- udzielenia przez powiat pożyczki gotówkowej dla samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej;

- finansowania przez samorząd województwa działań w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), które w momencie podpisywania umowy nie były ujęte w budżecie, brak było zapewnienia środków z funduszy strukturalnych, a ponadto umowa nie gwarantowała równouprawnienia stron.

We wszystkich przypadkach komisje uznały za uzasadnione odmowy dokonania kontrasygnat przez skarbnika.

W okresie od 1993 r. do 2004 r. do izb wpłynęło 35 powiadomień od skarbników o dokonaniu kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika. Wyniki kontroli gospodarki finansowej przeprowadzonych przez izby, podobnie jak w latach poprzednich, wskazują na realizację umów nie posiadających kontrasygnaty skarbnika. Porównanie liczby powiadomień od skarbników o dokonaniu kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika z nieprawidłowościami stwierdzonymi przez inspektorów kontroli świadczy, między innymi, o nieprzedkładaniu skarbnikom umów do kontrasygnaty.

[13] Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.); Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 z późn. zm.); Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z późn. zm.).

[14] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60).

[15] W 2004 r. kolegia izb zbadały 9 budżetów z naruszeniem prawa dotyczących 2003 r.

[16] Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.

[17] Ustawa z dnia 24 kwietnia 2004 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 874).

[18] Z tego: 97 uchwał i zarządzeń dotyczących zmian budżetów 2003 r. zostało zbadane w 2004 r. Ze względu na upływ roku budżetowego wszczynanie postępowania nadzorczego o uznanie ich za nieważne w części lub w całości stało się bezprzedmiotowe. Kolegia izb ograniczyły się do wskazania, że uchwały te zostały podjęte z naruszeniem prawa. W 15 uchwałach i zarządzeniach dotyczących 2004 r. stwierdzono naruszenie prawa bez orzekania o nieważności.

[19] W procesie absolutorium wystąpiły przypadki podejmowania dwóch uchwał w sprawie absolutorium (dotyczy 13 gmin); 37 gmin, 4 miasta na prawach powiatu, 3 powiaty i 12 związków międzygminnych nie podjęło przedmiotowej uchwały. W jednej gminie nie podjęto uchwały, w związku z zawieszeniem organów gminy i ustanowieniem zarządu komisarycznego.

[20] Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572.

[21] Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269). Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271).

[22] Art. 46 ustawy o samorządzie gminnym, art. 48 ustawy o samorządzie powiatowym; art. 57 ustawy o samorządzie województwa.

[23] Art. 133 ustawy.