7. Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Część I Sprawozdania z działalności RIO
i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2002 roku

W 2002 r. do komisji orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych działających przy regionalnych izbach obrachunkowych wpłynęło łącznie 1 865 wniosków o ukaranie. Z tej liczby, 1 622 wnioski złożyli rzecznicy dyscypliny finansów publicznych, 111 wniosków złożyli prezesi regionalnych izb obrachunkowych, 131 Najwyższa Izba Kontroli i 1 wniosek złożył Minister Finansów. Czyny, o których mowa we wnioskach popełnione zostały w latach 2000 - 2002.

Wnioski rzeczników sformułowane były głównie na podstawie zawiadomień złożonych przez regionalne izby obrachunkowe, a także kierowników jednostek nadrzędnych, kierowników jednostek w których nastąpiło naruszenie oraz inne organy (NIK, ZUS, UKS, Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych). Prezentuje to poniższe zestawienie.

Lata	Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych (łącznie)	z tego na podstawie zawiadomień złożonych przez:				Prezes regionalnej izby obrachun-kowej	Najwyższa Izba Kontroli	Minister Finansów
Lata	Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych (łącznie)	RIO	Kierowników jednostek, w których nastąpiło naruszenie	Kierowników jednostek nadrzędnych	Pozostałe organy (NIK, ZUS, UKS)	Prezes regionalnej izby obrachun-kowej	Najwyższa Izba Kontroli	Minister Finansów
1999	1 129	672	64	271	122	78	46	0
2000	2 781	1 396	107	1 072	206	251	138	0
2001	1 937	768	80	707	382	142	210	0
2002	1 622	697	63	520	342	111	131	1

W 2002 r. liczba wniosków skierowanych do komisji orzekających zmalała o 424 w stosunku do roku 2001. Dotyczy to zarówno wniosków skierowanych przez rzeczników jak i inne organy.

7.2. Rodzaje naruszeń dyscypliny finansów publicznych będących przedmiotem orzekania komisji orzekających

W 2002 r. komisje orzekające rozstrzygnęły sprawy dotyczące 1 978 czynów stanowiących naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Z analizy stwierdzonych naruszeń dyscypliny finansów publicznych wynika, że najliczniejszą grupę stanowią nadal następujące naruszenia:

- naruszenie zasad, form lub trybu postępowania przy udzieleniu zamówień publicznych - 827,

- przekroczenie zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych - 281,

- przekroczenie zakresu upoważnienia do zaciągania zobowiązań obciążających budżet - 134,

- zaniechanie przeprowadzenia i rozliczenia inwentaryzacji lub dokonanie inwentaryzacji w sposób niezgodny ze stanem rzeczywistym - 130,

- wypłacenie wynagrodzeń w jednostce sektora finansów publicznych bez jednoczesnego wykonania obowiązku pobrania, odprowadzenia lub opłacenia składek lub świadczeń - 130,

- wykazanie w sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej - 129,

- dopuszczenie się zwłoki w regulowaniu zobowiązań jednostki sektora finansów publicznych powodującej uszczuplenie środków publicznych wskutek zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie - 113.

Lp	Wyszczególnienie	Lata
Lp	Wyszczególnienie	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002
	Ogółem:	169	934	1 669	1 487	1 807	2 147	1 254	2 228	2 405	1 978
1.	Zaniechanie ustalenia należności jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych	16	44	53	48	47	25	24	66	65	74
2.	Przekroczenie zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych	90	427	679	447	447	411	208	746	495	281
3.	Przekroczenie uprawnień do dokonywania zmian w budżecie lub planie jednostki budżetowej, zakładu budżetowego, gospodarstwa pomocniczego jednostki budżetowej lub funduszu celowego	7	33	94	34	27	19	6	23	10	4
4.	Niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie środków publicznych otrzymanych z rezerwy budżetowej oraz dotacji z budżetu lub z funduszu celowego	12	25	33	20	34	20	25	39	56	49
5.	Niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie środków funduszu celowego	1	0	2	4	1	0	3	6	7	3
6.	Niedokonanie pełnych i terminowych wpłat do budżetu przez zakład budżetowy lub gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej	0	4	12	17	19	7	5	19	16	16
7.	Przekroczenie zakresu upoważnienia do zaciągnięcia zobowiązań obciążających budżet	4	42	61	117	62	60	99	103	112	134
8.	Wypłacenie wynagrodzeń w jednostce sektora finansów publicznych bez jednoczesnego wykonania obowiązku pobrania, odprowadzenia lub opłacenia świadczeń lub składek bez opłaty składek	4	98	274	370	357	695	183	98	127	130
9.	Naruszenie zasad udzielania dotacji z budżetu	x	x	x	x	x	x	14	7	15	35
10.	Przeznaczenie dochodów uzyskanych przez jednostkę budżetową na wydatki ponoszone w tej jednostce	2	20	18	11	6	12	1	18	56	42
11.	Zwłoka w regulowaniu zobowiązań jednostki sektora finansów publicznych powodująca uszczuplenie środków publicznych wskutek zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie	x	x	x	x	x	x	5	24	77	113
12.	Naruszenie zasady, formy lub trybu postępowania przy udzieleniu zamówień publicznych	0	0	3	20	389	588	431	732	962	827
13.	Zaniechanie przeprowadzenia i rozliczenia inwentaryzacji lub dokonanie inwentaryzacji w sposób niezgodny ze stanem rzeczywistym	33	241	419	298	235	190	158	190	226	130
14.	Wykazanie w sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z ewidencją księgową	0	0	21	101	167	111	59	138	146	129
15.	Zaniechanie zawiadomienia rzecznika dyscypliny finansów publicznych o ujawnionym naruszeniu dyscypliny finansów publicznych	0	0	0	0	16	9	1	14	17	8
16.	Winni z art. 138 ust.2	x	x	x	x	x	x	32	5	18	3

Z zestawienia tego wynika, że w 2002 r. wzrosła liczba naruszeń dyscypliny finansów publicznych z art. 138 ust. 1 pkt 1, pkt 7, pkt 9, pkt 11. Zmniejszyła się w sposób znaczny liczba naruszeń polegających na przekroczeniu zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych (art. 138 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych).

- zawinionej zwłoki w złożeniu przez rzecznika dyscypliny finansów publicznych wniosku o ukaranie oraz zawinionej zwłoki w prowadzeniu przez komisję orzekającą postępowania w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, tj. czynu z art. 138 ust. 1 pkt 16 ustawy o finansach publicznych,

- zwłoki lub zaniechania wykonania prawomocnego orzeczenia komisji orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych, tj. czynu z art. 138 ust. 1 pkt 17 ustawy o finansach publicznych.

Skutki finansowe niektórych rodzajów naruszeń dyscypliny finansów publicznych prezentuje poniższe zestawienie.

Czyn z art. 138 ust. 1		Liczba winnych	Liczba wniosków	Kwota w zł
pkt 1	a) zaniechanie ustalenia należności, w tym:	36	28	924 951
	- Skarbu Państwa	3	3	4 239
	- j.s.t.	33	25	920 712
pkt 1	b) ustalenie lub dochodzenie należności w wysokości niższej od należnej	32	32	555 788
pkt 1	c) niezgodne z przepisami jej umorzenie	5	3	9 896
pkt 1	d) dopuszczenie do przedawnienia	4	4	21 683
pkt 3	przekroczenie uprawnień do dokonywania zmian w tym:	4	4	165 885
	a) w budżecie	-	-	-
	b) w planie finansowym jednostki	4	4	165 855
pkt 4	niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie środków publicznych otrzymanych:	51	45	5 387 450
	a) z rezerwy budżetowej	4	4	253 933
	b) z dotacji z budżetu	38	34	3 279 266
	c) z dotacji z funduszu	9	7	1 854 250
pkt 13	zaniechanie przeprowadzenia inwentaryzacji	110	80	22 539 748
pkt 13	zaniechanie rozliczenia inwentaryzacji	24	18	-

Kwota odsetek za opóźnienie w zapłacie przypisanych winnym naruszenia art. 138 ust. 1 pkt 11 w 2002 r. wyniosła ogółem 2 670 778,33 zł.

7.3. Orzeczenia komisji orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Komisje orzekające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych przy regionalnych izbach obrachunkowych wydały w 2002 r. łącznie 1 769 orzeczeń, z tego o uznaniu winnym 1 439. Ukarano ogółem 680 osób z tego:

Uznano winnymi i odstąpiono od wymierzenia kary – w odniesieniu do 759 osób, a 330 osoby uniewinniono od zarzutu naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Komisje wydały 55 rozstrzygnięć o umorzeniu postępowania, w tym 10 postanowień o umorzeniu postępowania na skutek przedawnienia orzekania. W porównaniu do 2001 r. liczba wydanych orzeczeń ogółem zmniejszyła się o 531. Prezentuje to poniższe zestawienie.

Lp.	Wyszczególnienie	Liczba orzeczeń
Lp.	Wyszczególnienie	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002
1.	Ogółem	109	870	1 634	1 226	1 411	1 870	1 208	2 335	2 300	1 769
2.	Upomnienie	43	316	392	254	356	631	426	858	787	535
3.	Nagana	6	83	121	77	74	190	148	172	150	131
4.	Kara pieniężna	3	61	103	80	73	191	57	54	20	13
5.	Zakaz pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem środkami publicznymi	x	x	x	x	x	x	x	1	1	1
6.	Uznano winnym i odstąpiono od wymierzenia kary	48	312	634	534	661	543	384	846	880	759
7.	Uniewinnienie	9	98	384	281	247	315	193	404	462	330

Od orzeczeń wydanych przez komisje orzekające przy regionalnych izbach obrachunkowych wniesionych zostało 121 odwołań do Głównej Komisji Orzekającej przy Ministrze Finansów, z tego przez rzecznika dyscypliny finansów publicznych - 21, obwinionych - 100.

Do 31 grudnia 2002 r. Główna Komisja Orzekająca rozpoznała 65 odwołań, z tego:

- 21 przekazała do ponownego rozpoznania przez komisję orzekającą I instancji,

- wobec 4 obwinionych uchyliła zaskarżone orzeczenie I instancji w części i orzekła w tym zakresie,

Na dzień 31 grudnia 2002 r. do rozpoznania przez Główną Komisję Orzekającą pozostało 56 odwołań.

7.4. Windykacja należności z tytułu kar pieniężnych i kosztów postępowania

W 2002 r. komisje orzekające wydały 13 orzeczeń o ukaraniu obwinionych karą pieniężną na łączną kwotę 10 085,92 zł.

Stosowanie do postanowień art. 152 ustawy o finansach publicznych każdy uznany winnym naruszenia dyscypliny finansów publicznych obciążony jest kosztami postępowania. Koszty te określa się w wysokości 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego przed dniem wydania orzeczenia przez komisję orzekającą przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” zgodnie z art. 5 ust. 7 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych[29]. W okresie od 1 stycznia do 28 lutego 2002 r. koszty te były ustalone w kwocie 165,48 zł[30], a od 1 marca 2002 r. do 31 grudnia 2002 r. w kwocie 175,62 zł[31]. W 2002 r. obwinieni obciążeni zostali kosztami postępowania na łączną kwotę 247 590,92 zł.

Koszty i kary wpłacane są na rachunek dochodów izby, a następnie przekazywane na dochody budżetu Państwa. W 2002 r. - po wezwaniu do zapłaty wpłacone zostały należności z tytułu wymierzonych kar w kwocie 7 695,00 zł i koszty postępowania w kwocie 235 507,57 zł. Wobec 21 osób przewodniczący komisji prowadzili postępowanie egzekucyjne we własnym zakresie, zgodnie z postanowieniami ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i wyegzekwowali należności z tytułu niewpłaconych kosztów postępowania w kwocie 3 576,14 zł. W 38 przypadkach tytuły wykonawcze skierowane zostały przez przewodniczących komisji do urzędów skarbowych, które wyegzekwowały należności z tytułu kar pieniężnych w kwocie 1 654,76 zł, a z tytułu kosztów postępowania w kwocie 5 267,77 zł. Działania te prezentuje poniższe zestawienie.

[29] Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.

[30] Zgodnie z Obwieszczeniem Prezesa GUS z dnia 13 lutego 2001 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w 2000 r. i w drugim półroczu 2000 r. (M.P. Nr 7 poz. 118).

[31] Zgodnie z obwieszczeniem Prezesa GUS z dnia 11 lutego 2002 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w 2001 r. i w drugim półroczu 2002 r. (M.P. Nr 8, poz. 155).

Rodzaj należności	Wpłaty dobrowolne po wezwaniu do zapłaty		Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez przewodniczącego komisji orzekającej		Wnioski egzekucyjne skierowane do urzędu skarbowego
Rodzaj należności	Liczba obwinionych	Kwota w zł	Liczba obwinionych	Kwota w zł	Liczba obwinionych	Kwota w zł
Koszty postępowania	1 368	235 507,57	21	3 576,14	37	5 267,77
Kary pieniężne	8	7 695,00	-	-	1	1 654,76