Wstęp | Część I - Streszczenie | Część I - Pełny tekst | Część II - Streszczenie | Część II - Pełny tekst

Część I Sprawozdania z działalności RIO
i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2003 roku

<< | >>

• 3. Działalność kontrolna
• 3.1. Kontrole przeprowadzone przez regionalne izby obrachunkowe
• 3.2. Kontrola sprawozdań budżetowych, wniosków gmin o subwencje rekompensujące utracone dochody oraz sprawozdań w zakresie państwowego długu publicznego oraz poręczeń i gwarancji jednostek sektora finansów publicznych
• 3.3. Rozpatrywanie skarg przez regionalne izby obrachunkowe
• 3.4. Informacje o stwierdzonych nieprawidłowościach w zakresie danych dotyczących naliczania subwencji i rozliczeń dotacji celowych

3. Działalność kontrolna

3.1. Kontrole przeprowadzone przez regionalne izby obrachunkowe

Zgodnie z ustawą o regionalnych izbach obrachunkowych, izby prowadzą kontrole gospodarki finansowej i zamówień publicznych następujących podmiotów:

• jednostek samorządu terytorialnego - gmin, powiatów i województw samorządowych,

• związków gmin oraz związków powiatów,

• stowarzyszeń gmin, stowarzyszeń gmin i powiatów oraz stowarzyszeń powiatów,

• samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym mających osobowość prawną,

• innych podmiotów - w zakresie dotyczącym wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Czynności kontrolne prowadzone są w ramach kontroli kompleksowych, problemowych i doraźnych.

Kontrola kompleksowa obejmuje swoim zakresem podstawowe zagadnienia dotyczące przygotowania i realizacji operacji finansowych związanych z gromadzeniem i wykorzystaniem środków finansowych, ich ewidencji i sprawozdawczości. Przedmiotem kontroli kompleksowej są w szczególności następujące zagadnienia:

• organizacja i wykonywanie zadań w zakresie kontroli wewnętrznej (w tym finansowej),

• wykonywanie obowiązków wynikających z ustawy o rachunkowości,

• sprawozdawczość finansowa,

• gospodarka pieniężna i rozrachunki,

• wykonywanie budżetu (w tym pobieranie dochodów oraz dokonywanie wydatków - między innymi na wynagrodzenia, zakup dóbr i usług, inwestycje),

• zamówienia publiczne,

• gospodarka majątkiem,

• realizacja zadań z zakresu administracji rządowej zleconych i powierzonych jednostkom samorządu terytorialnego,

• powiązania budżetu jednostki samorządu terytorialnego z planami finansowymi jednostek organizacyjnych.

Zakres przedmiotowy kontroli kompleksowej został określony przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych. Kontrole kompleksowe są przeprowadzane głównie w jednostkach samorządu terytorialnego. Wynika to z przepisów art. 7 ust. 1 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, która nakłada na izby obowiązek przeprowadzania kontroli kompleksowych w każdej jednostce samorządu terytorialnego nie rzadziej niż raz na cztery lata. Kontrole problemowe obejmują wybrane zagadnienia z zakresu gospodarki finansowej bądź zamówień publicznych kontrolowanych jednostek. Kontrole kompleksowe i kontrole problemowe są wykonywane na podstawie rocznego planu kontroli, uchwalanego przez kolegium izby. Kontrole doraźne są realizowane poza planem kontroli. Zarządza je, w miarę potrzeb, prezes izby. Ponadto izby przeprowadzają kontrole sprawdzające, których celem jest weryfikacja wykonania wniosków pokontrolnych.

W 2003 r. izby przeprowadziły łącznie 1 392 kontrole (kompleksowe, problemowe, doraźne i sprawdzające), obejmując nimi w szczególności jednostki samorządu terytorialnego oraz ich jednostki organizacyjne. Liczbę przeprowadzonych kontroli i ich rodzaje oraz liczbę objętych nimi podmiotów przedstawia poniższe zestawienie.

Działalność kontrolna izb koncentrowała się przede wszystkim na prowadzeniu kompleksowych kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. W ramach tych kontroli sprawdzana była także prawidłowość stosowania przepisów ustawy o zamówieniach publicznych przy zlecaniu robót i usług oraz zakupach dóbr materialnych, w związku z realizacją zadań finansowanych ze środków publicznych. Czynności kontrolne były wykonywane głównie w urzędach jednostek samorządu terytorialnego, a ponadto swoim zakresem obejmowały gospodarkę finansową wybranych samorządowych jednostek organizacyjnych.

W 2003 r. izby przeprowadziły 820 kontroli kompleksowych (58,9% ogólnej liczby kontroli) - w tym kontrolami objęto 730 jednostek samorządu terytorialnego. Najwięcej kontroli kompleksowych przeprowadzono w gminach (675), co stanowiło 82,3% ogółu kontroli kompleksowych. Z liczby przeprowadzonych kontroli kompleksowych wynika, że w 2003 r. objęto nimi 26,0% jednostek samorządu terytorialnego, w tym 28,0% gmin, 9,5% powiatów ziemskich, 36,9% miast na prawach powiatu oraz 6,0% województw samorządowych. Z powyższego wynika, że izby w sposób prawidłowy realizują wynikający z ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych obowiązek przeprowadzania w każdej jednostce samorządu terytorialnego kontroli kompleksowej, co najmniej raz na cztery lata. Pozostałe kontrole kompleksowe (90) zostały przeprowadzone w samorządowych jednostkach organizacyjnych niemających osobowości prawnej, instytucjach kultury, samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, a także w związkach i stowarzyszeniach jednostek samorządu terytorialnego. Informacje o wynikach tych kontroli zawiera część II rozdz. 4 niniejszego Sprawozdania... .

Kontrole problemowe obejmują wybrane zagadnienia z zakresu gospodarki finansowej kontrolowanych podmiotów. Są ujmowane w planach kontroli regionalnych izb obrachunkowych w miarę potrzeb oraz istniejących możliwości, po uprzednim zapewnieniu czasu niezbędnego do przeprowadzenia kompleksowych kontroli jednostek samorządu terytorialnego. Izby przeprowadziły w 2003 r. łącznie 241 kontroli problemowych, w tym najwięcej w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (97) oraz w gminach (56). Do zagadnień najczęściej obejmowanych kontrolami problemowymi należały:

• gospodarka finansowa samorządowych jednostek organizacyjnych (w tym mających osobowość prawną),

• stosowanie przepisów ustawy o zamówieniach publicznych,

• gospodarka mieniem komunalnym (sprzedaż mienia, wnoszenie mienia do spółek, pobieranie pożytków z majątku),

• prawidłowość wykorzystania i rozliczania dotacji udzielanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

• prawidłowość ustalania i poboru dochodów budżetowych,

• wykonywanie przez jednostki sektora finansów publicznych obowiązków w zakresie kontroli finansowej.

Wybór zagadnień, będących przedmiotem kontroli problemowych, wynikał w dużym stopniu z posiadanych przez izby informacji o nieprawidłowościach występujących w określonych dziedzinach gospodarki finansowej kontrolowanych podmiotów, w tym także otrzymywanych przez izby w formie sygnalizacji oraz wniosków o przeprowadzenie kontroli, a ponadto w związku z przeprowadzaniem kontroli koordynowanych, na podstawie uchwały Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych.

W 2003 r. przeprowadzono, poza planem kontroli, 250 kontroli doraźnych. Decyzję o podjęciu kontroli doraźnej podejmuje prezes izby. Podstawą do przeprowadzenia tych kontroli były otrzymywane przez izby różnorodne sygnały o nieprawidłowościach występujących w jednostkach samorządu terytorialnego oraz ich jednostkach organizacyjnych, a także w innych jednostkach podlegających kontroli izb. Wpływały one od różnych instytucji, posłów i senatorów, mieszkańców (w tym radnych), organów jednostek samorządu terytorialnego. Kontrole doraźne były przeprowadzane również w efekcie negatywnej oceny niektórych zjawisk, wynikających z działalności nadzorczej regionalnych izb obrachunkowych, a także jako zarządzone w związku z realizacją kontroli koordynowanych przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych.

Kontrole sprawdzające wykonanie wniosków pokontrolnych, przeprowadzone w 81 podmiotach, dotyczyły w szczególności gmin, a zwłaszcza gmin wiejskich. Głównym powodem przeprowadzania tych kontroli były: charakter i skala stwierdzonych nieprawidłowości oraz brak pełnej informacji o sposobie wykonania wydanych przez izbę wniosków pokontrolnych.

Każdego roku izby obejmują kontrolą określone zagadnienia, wskazane przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych. Kontrole te wykonywane na podstawie uzgodnionych jednolitych programów. W 2003 r. izby przeprowadziły w związku z tym kontrole w zakresie:

• przestrzegania przepisów ustawy o finansach publicznych dotyczących sprawowania wewnętrznej kontroli finansowej obejmującej przestrzeganie procedur kontroli, przeprowadzanie wstępnej oceny celowości zaciągania zobowiązań finansowych oraz dokonywanie wydatków; ustalenia w tym zakresie zostały dokonane w urzędach, w ramach 123 kontroli (w tym 89 kontroli kompleksowych oraz 34 kontroli problemowych),

• wykorzystania, przez podmioty niezaliczane do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, dotacji przekazanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego na cele publiczne związane z realizacją zadań tych jednostek. Łącznie, izby przeprowadziły czynności kontrolne w tym zakresie w ramach 200 kontroli - z tego 87 kontroli zarządzonych w urzędach jst (w formie 56 kontroli kompleksowych, 26 kontroli problemowych i 5 kontroli doraźnych) oraz 113 kontroli zarządzonych w podmiotach korzystających z dotacji (86 kontroli problemowych oraz 27 kontroli doraźnych).

Ponadto, na podstawie porozumienia, zawartego 18 lutego 2002 r. pomiędzy Przewodniczącym Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych a Prezesem Najwyższej Izby Kontroli, Regionalne Izby Obrachunkowe w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Poznaniu, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu przeprowadziły kontrole w zakresie wykorzystania dotacji w 27 podmiotach nienależących do sektora finansów publicznych (5 fundacjach i 22 stowarzyszeniach) działających w dziedzinie kultury oraz w 9 jednostkach samorządu terytorialnego - kontrole w zakresie udzielania przez nie dotacji wyżej wymienionym podmiotom. Badaniami kontrolnymi objęto okres 2001 i 2002 r. oraz I kwartał 2003 r. Izby przekazały do koordynatora kontroli - Departamentu Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego Najwyższej Izby Kontroli - dokumentację z przeprowadzonych kontroli (protokoły kontroli wraz z załącznikami i wystąpienia pokontrolne).

Wpływające do izb informacje o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu podmiotów podlegających kontroli (wnioski organów, skargi i doniesienia, informacje prasowe i inne), są wykorzystywane przy planowaniu kontroli kompleksowych i problemowych. Niezależnie od powyższego, sprawy te są badane w toku kontroli doraźnych. Poniższe zestawienie zawiera informacje o liczbie i rodzajach kontroli przeprowadzonych w 2003 r., w ramach których przeprowadzone zostały badania dotyczące spraw wynikających z otrzymanych wniosków i doniesień.

Łącznie przeprowadzono 290 kontroli, w ramach których zostały uwzględnione sprawy wynikające z otrzymanych wniosków i sygnalizacji. W większości (66,9%) badania były przeprowadzone w ramach kontroli doraźnych. Najczęściej czynności kontrolne były przeprowadzane na podstawie wniosków kierowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego, policję, prokuraturę, Najwyższą Izbę Kontroli, wojewodów. Ponadto, w wielu kontrolach zostały uwzględnione doniesienia i informacje przekazane przez mieszkańców gmin (w tym radnych). Ich przedmiotem były przede wszystkim następujące sprawy:

1. wydatki inwestycyjne - 42 kontrole,

2. zamówienia publiczne - 39 kontroli,

3. gospodarka mieniem - 33 kontrole,

4. gospodarka finansowa jednostek organizacyjnych - 16 kontroli,

5. wydatki na wynagrodzenia i diety radnych - 15 kontroli,

6. pobór podatków i opłat - 14 kontroli,

7. dotacje udzielane podmiotom spoza sektora finansów publicznych - 12 kontroli.

Nieprawidłowości stwierdzone w wyniku przeprowadzonych w 2003 r. kontroli w jednostkach samorządu terytorialnego i innych podmiotach, wystąpiły w różnych obszarach ich gospodarki finansowej. Łącznie stwierdzono 19 698 przypadków nieprawidłowości w gospodarce finansowej jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów objętych kontrolami. Szczegółowe informacje o wynikach kontroli zawiera część II rozdział 4 niniejszego Sprawozdania... .

3.2. Kontrola sprawozdań budżetowych, wniosków gmin o subwencje rekompensujące utracone dochody oraz sprawozdań w zakresie państwowego długu publicznego oraz poręczeń i gwarancji jednostek sektora finansów publicznych

Zgodnie z przepisami art. 9a ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych izby kontrolują pod względem rachunkowym i formalnym kwartalne sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego oraz wnioski o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej.

Zasady sporządzania sprawozdań oraz wniosków gmin o przyznanie części rekompensującej utracone dochody z tytułu ustawowych ulg i zwolnień w podatkach regulują rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 13 marca 2001 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej oraz z dnia 25 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad obliczania i trybu przekazywania gminom kwoty rekompensującej dochody utracone z tytułu ustawowych ulg i zwolnień.

Oprócz kontroli sprawozdań z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego, izby dokonują kontroli sprawozdań z wykonania planów finansowych zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, środków specjalnych oraz funduszy celowych.

Izby otrzymują od jednostek samorządu terytorialnego sprawozdania i wnioski w formie elektronicznej oraz dokumentu. Po ich weryfikacji przesyłają do Ministerstwa Finansów, w formie elektronicznej dane ze sprawozdań i wniosków o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej oraz w formie dokumentu, oryginały sprawozdań z wykonania podstawowych dochodów podatkowych oraz wniosków.

W 2003 r. izby skontrolowały łącznie 106 652 sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego. W wyniku weryfikacji pod względem formalnym i rachunkowym, na wniosek izb i Ministerstwa Finansów, jak również z własnej inicjatywy, jednostki samorządu terytorialnego dokonały 11 743 korekt sprawozdań budżetowych, co stanowiło 11,0% ogólnej liczby sprawozdań.

W porównaniu z 2002 r. liczba skontrolowanych przez izby sprawozdań budżetowych zmalała o 3 156. Jednakże od 1999 r. liczba ta systematycznie rosła (w 1999 r. skontrolowano 11 949 sprawozdań, w 2000 r. - 57 972, a w 2001 r. - 88 157). Wzrost liczby zbadanych sprawozdań był wynikiem m. in. wzrostu liczby jednostek samorządu terytorialnego i związków komunalnych objętych nadzorem izb oraz zwiększeniem ilości i rodzajów sprawozdań.

Nieprawidłowości stwierdzone przez izby, w wyniku kontroli formalnej i rachunkowej sprawozdań budżetowych, dotyczyły przede wszystkim:

• niezgodności pomiędzy danymi wykazywanymi w poszczególnych rodzajach sprawozdań,

• wykazywania danych, w zakresie planu, niezgodnych z uchwałami oraz zarządzeniami budżetowymi organów jednostek samorządu terytorialnego,

• niezgodności danych z wykonania dochodów z tytułu subwencji, udziałów w podatkach oraz dotacji z danymi wykazywanymi przez dysponentów,

• braku lub nieprawidłowego wykazywania danych w zakresie skutków obniżenia górnych stawek podatków oraz skutków udzielonych przez gminę ulg, odroczeń, umorzeń, zwolnień i zaniechania poboru podatków i opłat, stanowiących dochód budżetu gminy,

• braku lub nieprawidłowego wykazywania danych o zaangażowaniu środków budżetowych obciążających plan finansowy wydatków,

• sporządzania sprawozdań niezgodnie z obowiązującymi przepisami w zakresie między innymi wykazywania zobowiązań wymagalnych, kredytów i pożyczek, nadwyżki budżetowej i nadwyżki środków na pokrycie deficytu, wykazywania stanu środków obrotowych na początek roku,

• stosowania klasyfikacji budżetowej niewłaściwej dla danego rodzaju jednostek samorządu terytorialnego,

• wykazywania danych w niewłaściwych rubrykach,

• błędów rachunkowych i formalnych (nieprawidłowe liczby kontrolne, błędne symbole funduszy celowych, brak podpisów sprawozdania).

W 2003 r. izby skontrolowały pod względem rachunkowym i formalnym łącznie 9 622 wnioski gmin o przyznanie kwoty rekompensującej dochody utracone z tytułu ustawowych ulg i zwolnień, w tym 373, tj. 3,9% dotyczyło korekt. W porównaniu z 2002 r. liczba zbadanych przez izby wniosków zmalała o 13,5%.

Korekty wniosków dotyczyły głównie:

• błędnego wyliczenia przez gminy skutków ustawowych ulg i zwolnień,

• braku zgodności danych między wersją elektroniczną a formą dokumentu,

• błędów w wykazywaniu rocznych skutków ustawowych ulg i zwolnień w podatku od środków transportowych oraz obniżenia opłaty eksploatacyjnej,

• błędów rachunkowych i formalnych, stosowania niewłaściwych formularzy.

Wyniki kontroli sprawozdań i wniosków w latach 2002 i 2003 przedstawiono poniżej.

Sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego oraz wnioski gmin o przyznanie kwoty rekompensującej dochody utracone z tytułu ustawowych ulg i zwolnień zbadane w latach 2002 i 2003

Począwszy od 2002 r. izby, na podstawie sprawozdań zbiorczych otrzymanych od jednostek samorządu terytorialnego, sporządzają kwartalne sprawozdania w zakresie państwowego długu publicznego oraz poręczeń i gwarancji jednostek sektora finansów publicznych i przekazują do Ministerstwa Finansów - Departamentu Długu Publicznego. Jednostkami zobowiązanymi do sporządzania sprawozdań w zakresie własnych zobowiązań oraz poręczeń i gwarancji i przekazywania ich organom założycielskim lub nadzorującym są m. in. fundusze celowe posiadające osobowość prawną, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, samorządowe instytucje kultury posiadające osobowość prawną oraz samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych. Jednostki samorządu terytorialnego, będące dla tych podmiotów organem założycielskim lub nadzorującym, na podstawie wyżej wymienionych sprawozdań sporządzają sprawozdania zbiorcze, które przekazują do regionalnych izb obrachunkowych w formie elektronicznej oraz w formie dokumentu.

Ilość i rodzaje zbadanych w 2003 r. sprawozdań Rb-Z i Rb-N prezentuje poniższe zestawienie.

Na podstawie wyżej wymienionych sprawozdań izby sporządziły sprawozdania zbiorcze, według rodzaju jednostki i przekazały do Departamentu Długu Publicznego w formie elektronicznej i w formie dokumentu. W ogólnej liczbie skontrolowanych sprawozdań korekty stanowiły około 3%. Stwierdzone przez izby, w wyniku kontroli formalnej i rachunkowej sprawozdań, błędy i nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim:

• wykazywania danych dotyczących należności oraz zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego, a nie danego podmiotu,

• sporządzania sprawozdań i przekazywania do izb bezpośrednio przez jednostki sektora finansów publicznych zamiast za pośrednictwem jst,

• niezgodności danych ze sprawozdań przekazanych w formie elektronicznej z danymi wykazywanymi w sprawozdaniach sporządzonych w formie dokumentu,

• niewłaściwego wypełniania kolumn i wierszy,

• nieprawidłowego sporządzania sprawozdań zbiorczych,

• błędów formalnych (nieprawidłowy numer statystyczny jednostek samorządu terytorialnego, brak numeru REGON, stosowanie niewłaściwych formularzy, nie wskazanie jakiego okresu sprawozdawczego dotyczy sprawozdanie) oraz błędów rachunkowych,

• sporządzania sprawozdań z funduszy celowych nie posiadających osobowości prawnej (gminnych i powiatowych),

• błędne zaliczenie do poszczególnych grup wierzycieli i dłużników.

W 2003 r., zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców, na izby zostało nałożone zadanie dotyczące przekazywania do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Ministerstwa Finansów sprawozdań przygotowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego odpowiednio w zakresie pomocy udzielonej przedsiębiorcom oraz w zakresie zaległości przedsiębiorców we wpłatach środków publicznych. Nałożone na izby zadanie, wynikające z przepisów wyżej wymienionej ustawy ogranicza się do zebrania sprawozdań w formie elektronicznej od objętych właściwością danej izby jednostek samorządu terytorialnego i przesyłania ich drogą elektroniczną do wyżej wymienionych adresatów. Na podstawie ilości sprawozdań w zakresie pomocy udzielonej przedsiębiorcom oraz w zakresie zaległości przedsiębiorców we wpłatach środków publicznych, przesłanych do poszczególnych izb, można stwierdzić, że w 2003 r. około 80% jednostek samorządu terytorialnego sporządzało i przekazywało, zgodnie z przepisami ustawy, przedmiotowe sprawozdania.

3.3. Rozpatrywanie skarg przez regionalne izby obrachunkowe

Na podstawie art. 229 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego regionalne izby obrachunkowe są organami właściwymi do rozpatrywania skarg, dotyczących zadań lub działalności rad gmin, rad powiatów i sejmików województw w zakresie spraw finansowych. Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw - art. 227 kpa.

W 2003 r., do regionalnych izb obrachunkowych wpłynęło łącznie 328 pism (w tym 11 anonimów) zarzucających naruszenie praworządności lub interesów osób wnoszących pisma. Pisma te dotyczyły między innymi:

• działalności organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego - 131,

• działalności organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego bądź samorządowych jednostek organizacyjnych - 186.

Spośród 131 pism dotyczących działalności organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego 5 stanowiło skargę na radę. Skargi te dotyczyły między innymi:

• działalności komisji rewizyjnej (2 przypadki), które zostały przekazane radzie,

• funkcjonowania rady gminy (1 przypadek - przekazano wojewodzie),

• utrzymania sieci placówek oświatowych (2 przypadki - przekazano wojewodzie).

W pozostałych (126) pismach skarżący, wskazując nieprawidłowości w działaniu organu stanowiącego, wnioskowali jednocześnie o unieważnienie uchwał podjętych przez te organy, przy czym zarzuty zawarte w 3 pismach dotyczyły spraw objętych właściwością nadzorczą wojewody.

W skargach, podlegających rozpatrzeniu przez regionalne izby obrachunkowe, wnoszący formułowali zarzuty wobec uchwał i zarządzeń podejmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach określonych art. 11 ust. 1 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, a mianowicie:

• procedury uchwalania budżetu i jego zmian - 22 (w tym w 2 przypadkach, po wszczęciu postępowania nadzorczego w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały, organ stanowiący doprowadził do jej zgodności z prawem),

• budżetu i jego zmian - 40 (w tym 2 kolegium izby unieważniło),

• zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz udzielania pożyczek - 15 (w tym 2 kolegium izby unieważniło),

• zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego - 9 (w tym 2 kolegium izby unieważniło),

• podatków i opłat lokalnych - 32 (w tym 2 kolegium izby unieważniło),

• absolutorium - 8 (w tym 1 uchwałę kolegium izby unieważniło).

Z powyższego zestawienia wynika, że:

• 9 uchwał zostało przez kolegia unieważnione,

• w 2 przypadkach, w wyniku wszczętego postępowania nadzorczego w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały, organ stanowiący doprowadził do zgodności z prawem uchwały,

• w pozostałych przypadkach kolegia nie stwierdziły naruszenia prawa.

Należy przy tym wskazać, że zgodnie z wykładnią dokonaną przez Naczelny Sąd Administracyjny korzystanie z praw radnego nie obejmuje uprawnienia do zaskarżania uchwał rady gminy w trybie art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Radnemu nie przysługuje prawo do wniesienia skargi na uchwały organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, których legalność albo celowość kwestionuje. Jak zauważa NSA „odmienne stanowisko prowadziłoby do niedopuszczalnego rozstrzygania za pomocą procedur sądowych i nadzorczych sporów między radnymi lub grupami radnych o kształt uchwał podejmowanych przez radę zamiast stosowania jedynie właściwych w tej materii mechanizmów funkcjonowania organów przedstawicielskich”.

Do regionalnych izb obrachunkowych wpłynęło 186 skarg na działalność organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, w tym 171 na działalność zarządów gmin, 11 na działalność zarządów powiatów i 4 na działalność marszałka województwa. Zgodnie z przepisem art. 231 kpa skargi zostały przekazane do rozpatrzenia organom właściwym, tj. odpowiednio radzie gminy i radzie powiatu oraz sejmikowi województwa.

Zakres przedmiotowy skarg w szczególności dotyczył:

• nieprawidłowości przy udzielaniu zamówień publicznych - 33,

• niegospodarności w zarządzaniu mieniem komunalnym - 30,

• podatków i opłat lokalnych - 18,

• wykorzystania dotacji i subwencji niezgodnie z przeznaczeniem - 1,

• realizacji budżetu - 31,

• realizacji inwestycji - 16,

• spraw pracowniczych - 35,

• diet dla radnych - 2,

• decyzji organów wykonawczych - 11,

• innych zadań realizowanych przez organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego - 9.

Powyższe skargi kierowały: osoby prawne (18), radni (66) i posłowie (4) oraz inne podmioty, jak np. Przewodniczący Komisji Rewizyjnej (2), wójtowie, burmistrzowie (4), prezydent miasta (2), Izba Rolnicza, stowarzyszenie, zrzeszenia (3), organizacje społeczne (14), organy ścigania (9), ZNP, związki zawodowe (2), Międzyzakładowa Komisja Pracowników Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność”, Prezes Oddziału ZNP, rada rodziców, spółdzielnia mieszkaniowa.

Wszystkie informacje zawarte w skargach, a dotyczące spraw finansowych zostały wykorzystane w przeprowadzanych przez izby kontrolach gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Natomiast regionalne izby obrachunkowe nie rozpatrywały nadsyłanych anonimów.

3.4. Informacje o stwierdzonych nieprawidłowościach w zakresie danych dotyczących naliczania subwencji i rozliczeń dotacji celowych

Stosownie do art. 10 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych w brzmieniu obowiązującym od dnia 29 listopada 2003 r., informację o stwierdzonych nieprawidłowościach w zakresie danych dotyczących naliczania subwencji i rozliczeń dotacji celowych, prezes izby przekazuje organom dokonującym podziału tych środków.

Przed wejściem w życie wymienionej nowelizacji, zasady przekazywania informacji o stwierdzonych nieprawidłowościach były odmiennie unormowane w ustawie i w rozporządzeniu. Dlatego też, informacje w tym zakresie w 2003 r. były przekazywane do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, do Ministerstwa Finansów oraz odpowiednio do organów dokonujących podziału środków, tj. wojewodów i Głównego Urzędu Statystycznego.

W roku 2003 r. prezesi izb przekazali 68 informacji, dotyczących 95 jednostek samorządu terytorialnego, o stwierdzonych nieprawidłowościach w zakresie wielkości danych, wpływających na wysokość naliczania kwoty wyrównawczej części podstawowej subwencji ogólnej. Nieprawidłowości wykazywane przez jst w sprawozdaniach z wykonania podstawowych dochodów podatkowych w zakresie skutków obniżenia górnych stawek podatków, skutków udzielonych przez gminy ulg, odroczeń, umorzeń, zwolnień oraz zaniechania poboru podatków, kształtowały się następująco:

w zakresie skutków obniżenia górnych stawek podatków informacje dotyczyły 43 gmin, w tym:
a) zaniżenia na kwotę 441 761 zł w 23 gminach,
b) zawyżenia na kwotę 868 402 zł w 20 gminach;

w zakresie skutków udzielonych przez gminy ulg, odroczeń, umorzeń, zwolnień oraz zaniechania poboru podatków w 85 gminach, w tym:
a) zaniżenia na kwotę 1 193 393 zł w 46 gminach,
b) zawyżenia na kwotę 1 478 663 zł w 39 gminach;

w zakresie danych, przedkładanych we wnioskach o przyznanie części subwencji rekompensującej utracone dochody, na podstawie których ustalana jest wysokość kwot rekompensujących utracone dochody z tytułu ustawowych ulg i zwolnień określonych w ustawach: o podatku rolnym, o podatku leśnym, o jednostkach badawczo-rozwojowych i ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych oraz z tytułu obniżenia opłaty eksploatacyjnej na podstawie ustawy Prawo geologiczne i górnicze, nieprawidłowości stwierdzono w 19 gminach, w tym:
a) zaniżenia utraconych dochodów w 6 jednostkach na kwotę 167 666 zł,
b) zawyżenia utraconych dochodów w 13 jednostkach na kwotę 187 147 zł.

Wykazanie we wnioskach zaniżonych kwot dochodów utraconych powoduje zmniejszenie kwoty rekompensującej utracone dochody, natomiast zawyżenie kwot skutkuje otrzymaniem przez gminę kwoty rekompensującej wyższej niż należna. We wszystkich przypadkach stwierdzonych nieprawidłowości, zostały wydane zalecenia skorygowania nieprawidłowych danych.

W zakresie nieprawidłowości dotyczących rozliczania dotacji celowych na zadania własne i zlecone gminom oraz dotacji z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiaty i województwa samorządowe na podstawie odrębnych ustaw, prezesi izb przekazali informacje organom udzielającym dotacji (MSWiA, Wojewoda, Krajowe Biuro Wyborcze, GUS, w jednym przypadku także Prokuratura Rejonowa). Nieprawidłowości dotyczyły 9 jednostek samorządu terytorialnego. Łączna kwota udzielonych dotacji, w których stwierdzono nieprawidłowości, wynosiła w tych jednostkach 1 189 137 zł, z tego niezgodnie z przeznaczeniem wydatkowano kwotę 556 114 zł, co stanowiło 46,7% otrzymanych dotacji.

[ Początek strony ]

• 1. Zadania i zasady działania regionalnych izb obrachunkowych •
• 2. Działalność nadzorcza •
• 3. Działalność kontrolna •
• 4. Działalność opiniodawcza •
• 5. Działalność informacyjna i szkoleniowa •
• 6. Współpraca izb z organami państwa i innymi instytucjami. •
• 7. Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych •
• 8. Wykonanie budżetu przez regionalne izby obrachunkowe •
• 9. Zatrudnienie, płace i kwalifikacje •
• 10. Działalność Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych •
• 11. Funkcjonowanie prawa samorządu terytorialnego w świetle doświadczeń regionalnych izb obrachunkowych •

Wstęp | Część I - Streszczenie | Część I - Pełny tekst | Część II - Streszczenie | Część II - Pełny tekst