Wstęp | Część I - Streszczenie | Część I - Pełny tekst | Część II - Streszczenie | Część II - Pełny tekst

Część II Sprawozdania z działalności RIO
i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2003 roku

<< | >>

• 2.6.1. Dochody

• 2.6.2. Wydatki

• 2.6.3. Wyniki budżetów oraz należności i zobowiązania

• 2.6.4. Podsumowanie

2.6. Wykonanie budżetów przez województwa samorządowe

Rok 2003 był ostatnim okresem gromadzenia przez województwa samorządowe dochodów według regulacji określonych przez wielokrotnie nowelizowaną ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 - 2003.

W omawianym roku nie nastąpiły zmiany przepisów prawnych, które wpłynęłyby w znaczący sposób na funkcjonowanie województw samorządowych. Jednostki te, kolejny już rok, pozbawione były możliwości samodzielnego kształtowania swoich budżetów, gdyż ich dochody w przeważającej części pochodziły z dotacji i subwencji. Przykładem uzależnienia budżetów województw od decyzji rządowych była konieczność dokonywania w ciągu roku zmian budżetów. Wynikały one z uwzględnienia w ustawie budżetowej na 2003 r. ostatecznych kwot subwencji ogólnej oraz kwot udziałów w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, a także dotacji celowych, w kwotach odbiegających od pierwotnie ustalonych. Istotnym, dla kształtowania się wielkości budżetów pozostało ujmowanie przeważającej części środków na realizację ustawowych zadań województw w rezerwach celowych budżetu państwa, rozdysponowywanych dopiero w trakcie roku budżetowego.

Na wielkość budżetów w 2003 r. rzutowały, podobnie jak w latach poprzednich, kwoty subwencji oświatowej, uwzględniającej awanse zawodowe nauczycieli, jak również skutki III etapu podwyżek wynagrodzeń dla nauczycieli, zatrudnionych w szkołach, dla których organem założycielskim jest województwo samorządowe.

Zarządy województw uzyskały uprawnienie do pomniejszania o 10% wpływów z niektórych opłat wymierzonych w drodze decyzji, przed przekazaniem ich na rachunek Narodowego Funduszu oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Samorządy województw przeznaczały kwotę uzyskaną z tytułu pomniejszenia na tworzenie i modyfikację baz danych zawierających informacje o podmiotach korzystających ze środowiska oraz zatrudnianie osób zajmujących się kontrolą i windykacją opłat za korzystanie ze środowiska.

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przekazywał środki w wysokości nie większej niż 2,5% faktycznie poniesionych nakładów na realizację zadań, na koszty obsługi zadań z zakresu rehabilitacji i zatrudnienia osób niepełnosprawnych realizowanych przez samorząd województwa. Na wielkość dochodów województw samorządowych miały wpływ dotacje celowe otrzymane w 2003 r. w ramach wydatków niewygasających w budżecie państwa w 2002 r..

2.6.1. Dochody

Wykonanie planu dochodów

Dochody województw w 2003 r. zostały wykonane w 94,6% w stosunku do planu, osiągając kwotę 4 565 750 tys. zł. Poziom wykonania dochodów był niższy niż w roku ubiegłym o 1,2 punktu procentowego. W porównaniu do roku poprzedniego dochody ogółem nominalnie wzrosły o 8,2%, a realnie o 7,4%. Realizacja dochodów w poszcze­gólnych województwach zawierała się w granicach od 84,0% w śląskim do 100,1% w zachodniopomorskim, które jako jedyne wykonało swoje dochody ogółem ponad założony plan.

Wykonanie dochodów przez poszczególne województwa w 2003 r. przedstawia tabela 2.6.1., natomiast wykonanie dochodów w 2003 r. z poszczególnych źródeł w kwotach zbiorczych, ich dynamikę i strukturę, prezentuje poniższe zestawienie:

Poziom, dynamika i struktura dochodów województw samorządowych w 2003 r.

Województwa samorządowe wykonały w planowanej wysokości dochody z subwencji, które były przekazywane z budżetu państwa terminowo i w pełnej wysokości. Osiągnięte w ponadplanowej wysokości - 100,5% dochody własne nie zrekompensowały niskiego wykonania dotacji celowych - 89,8%, stąd ogólny wskaźnik wykonania dochodów dla tych jednostek wyniósł 94,6%. Przyczyną niewykonania dochodów było zmniejszenie wpływów z dotacji celowych przekazywanych z budżetu państwa na zadania własne samorządów wojewódzkich i umieszczenie ich części w wykazie wydatków niewygasających budżetu państwa z upływem 2003 r. Wynikło ono również z niewykonania dotacji na zadania realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej jak i jednostkami samorządu terytorialnego oraz dotacji otrzymanych z funduszy celowych, a także dochodów z majątku.

Dynamika i struktura dochodów

Dynamika głównych źródeł dochodów województw wskazuje na wzrost zarówno dochodów własnych jak i dotacji oraz stagnację w przypadku subwencji. Dynamikę dochodów województw w rozbiciu na główne źródła dochodów obrazuje tabela 2.6.2.

Dochody ogółem, w porównaniu do 2002 r., zmalały jedynie w dwóch województwach najwięcej w lubuskim - nominalnie o 6,0% (realnie o 6,8%). W pozostałych województwach nastąpił ich nominalny wzrost od 1,0% (realnie 0,2%) w zachodniopomorskim do 30,1% (realnie 29,3%) w lubelskim.

W analizowanej grupie budżetów, dochody własne zwiększyły się średnio o 9,7% w stosunku do 2002 r. i wyniosły 724 995 tys. zł. Wzrost dochodów własnych odnotowano w 13 województwach (mieścił się on w przedziale od 0,9% w mazowieckim do 81,4% w podlaskim). Tak znaczny wzrost dochodów własnych w województwie podlaskim był m. in. skutkiem ujęcia w budżetach wydatków niewygasających, niewykonanych w 2002 r. oraz uzyskania środków z Banku Światowego. W 3 województwach dochody te zmalały w stosunku do roku poprzedniego o 31,2% w lubuskim, 11,8% w dolnośląskim oraz o 0,7% w kujawsko-pomorskim.

Najważniejszym źródłem dochodów własnych województw, podobnie jak w latach poprzednich, były udziały w podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych, które w stosunku do roku ubiegłego wzrosły średnio w kraju o 1,2%. Stanowi to kwotę 6 252 tys. zł, na którą złożyły się zwiększone o 13 596 tys. zł wpływy z udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz zmniejszone o 7 344 tys. zł wpływy z podatku dochodowego od osób prawnych. Wzrost dochodów z tytułu udziałów w podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych, w stosunku do roku poprzedniego, odnotowano w 12 województwach. Zawierał się on w granicach od 0,3% w kujawsko-pomorskim do 7,3% w świętokrzyskim. W wielkopolskim dochody te ukształtowały się na poziomie roku poprzedniego. W pozostałych 3 województwach zanotowano ich spadek, największy w województwie małopolskim o 4,8%, a najmniejszy w śląskim o 0,1%.

Dochody własne stanowiły w strukturze dochodów ogółem 15,9%, a ich struktura nie uległa zasadniczym zmianom w stosunku do lat poprzednich.

Uzyskane przez województwa samorządowe dochody z majątku stanowiły średnio 1,1% dochodów ogółem i wzrosły w stosunku do roku ubiegłego o 0,2 punktu procentowego. Pochodziły one ze sprzedaży nieruchomości będących w zasobach województw, np. mieszkań, gruntów, a także z najmu i dzierżawy składników majątkowych, jak również z opłat za zarząd i użytkowanie wieczyste nieruchomości. Jednak nadal udział tego rodzaju dochodów własnych był znikomy osiągając maksymalny poziom - 4,2% w małopolskim.

Pozostałe dochody stanowiły średnio 2,8% dochodów ogółem i wzrosły w porównaniu do roku ubiegłego o 0,9 punktu procentowego. W poszczególnych województwach były one bardzo zróżnicowane i zajmowały w strukturze dochodów od 0,7% w lubelskim do 9,1% w podlaskim. Uzyskiwano je głównie z opłat, z odsetek od środków finansowych na rachunkach bankowych, z kar i grzywien, wpłat do budżetów województw dokonywanych przez zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze oraz darowizn.

Dochody województw samorządowych z subwencji ogólnej, w porównaniu do roku 2002, zwiększyły się łącznie zaledwie o 168 tys. zł. Wzrost zanotowano w połowie liczby województw, od 0,6% w małopolskim do 3,8% w warmińsko-mazurskim, natomiast w pozostałych województwach nastąpił ich spadek, największy o 6,2% w mazowieckim, najmniejszy o 0,2% w świętokrzyskim i lubelskim. Udział dochodów pochodzących z subwencji w strukturze dochodów ogółem, w porównaniu do 2002 r., uległ zmniejszeniu o 2,7 punktu procentowego i wyniósł 33,1%. Na subwencję ogólną składały się poszczególne jej części, które w strukturze dochodów ogółem stanowiły odpowiednio: część drogowa - 17,9%, część oświatowa - 9,6%, część wyrównawcza - 5,5%. W poszczególnych województwach subwencja ogólna stanowiła od 23,6% (śląskie) do 48,5% (zachodniopomorskie) dochodów ogółem. W porównaniu do roku ubiegłego, udział poszczególnych części subwencji ogólnej w strukturze dochodów ogółem uległ zmniejszeniu od 0,3 punktu procentowego w części wyrównawczej subwencji do 2,2 punktu procentowego w części drogowej subwencji. Na wielkość subwencji ogólnej w województwach rzutowała, podobnie jak w latach poprzednich, jej część drogowa np. w lubuskim stanowiła ona 33,3% dochodów tej jednostki samorządu terytorialnego, podczas gdy w województwie śląskim było to zaledwie 8,6% dochodów. Podobne relacje w strukturze dochodów odnotowano w 2002 r.

Udział części oświatowej subwencji ogólnej w strukturze dochodów zmalał w stosunku do roku ubiegłego o 0,4 punktu procentowego, kształtując się w granicach od 4,8% w świętokrzyskim do 14,9% w łódzkim.

Określony ustawowo sposób liczenia subwencji wyrównawczej sprawił, że województwo mazowieckie, jako jedyne, nie otrzymało tej części subwencji, podobnie jak w latach 2001 i 2002. W pozostałych województwach udział części wyrównawczej subwencji ogólnej w dochodach ogółem był zróżnicowany i wahał się od 3,6% w śląskim do 9,2% w łódzkim.

Głównym źródłem dochodów województw, podobnie jak w roku ubiegłym, były dotacje celowe - 2 330 320 tys. zł, których ogólna kwota wzrosła o 13,8% w stosunku do roku ubiegłego i stanowiła 51,0% w strukturze dochodów. Dotacje celowe zmalały o 0,8% jedynie w województwie wielkopolskim. W pozostałych województwach nastąpił ich wzrost; najniższy - o 1,2% w zachodniopomorskim, najwyższy - o 45,9% w warmińsko-mazurskim i o 62,6% w lubelskim. W strukturze dochodów budżetów poszczególnych województw dotacje celowe stanowiły od 38,7% w zachodniopomorskim do 61,0% w świętokrzyskim i 62,0% w śląskim. Udziały dotacji w dochodach ogółem poszczególnych województw zmniejszyły się w trzech z nich, natomiast wzrosły w pozostałych - największy wzrost w 2003 r. w lubelskim (o 11,8 punktu procentowego).

Największy udział w tej części dochodów miały dotacje na zadania własne, które stanowiły 23,6% w strukturze dochodów ogółem (1 079 494 tys. zł), podczas gdy w 2002 r. było to 22,2% ogółu dochodów.

Dotacje przeznaczone na inwestycje, stanowiły w strukturze dochodów ogółem województw 12,8%. Wielkość dotacji uzależniona była od podpisanych kontraktów wojewódzkich, w tym ilości przejętych inwestycji centralnych. Największy udział dotacji na inwestycje w dochodach odnotowano w województwach świętokrzyskim - 20,3% i wielkopolskim - 20,0%, natomiast najmniejszy w zachodniopomorskim - 5,0% i lubuskim - 6,3%. Dotacje celowe otrzymywane z budżetu państwa na realizację zadań własnych przeznaczane były na: dofinansowanie programów aktywizacji obszarów wiejskich, realizację regionalnych programów restrukturyzacji ochrony zdrowia, dopłaty do krajowych pasażerskich przewozów kolejowych, odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli emerytów i rencistów, a także prace komisji egzaminacyjnych związanych z awansem zawodowym nauczycieli. Rodzaje dotowanych zadań własnych w województwach samorządowych nie uległy zmianie w stosunku do roku poprzedniego.

Dotacje na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej stanowiły w dochodach ogółem województw średnio 21,0% (960 837 tys. zł). W porównaniu do roku ubiegłego nastąpił ich wzrost o 15,5% (128 777 tys. zł). Dotacje te, podobnie jak w latach minionych, przeznaczano na: zadania związane z budową i utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych podstawowych, dopłaty do krajowych pasażerskich przewozów autobusowych, sfinansowanie staży podyplomowych lekarzy, pielęgniarek i położnych. Dotacje na zadania inwestycyjne z zakresu administracji rządowej wyniosły 337 693 tys. zł, co w strukturze dochodów stanowiło 7,4% (kwota tych dotacji mieściła się w dotacjach na zadania zlecone). Z tego rodzaju dotacji finansowane były zadania inwestycyjne związane z usuwaniem skutków powodzi oraz budowa i utrzymanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych. W poszczególnych województwach udział dotacji na realizację zadań zleconych z zakresu administracji rządowej był bardzo zróżnicowany i wynosił od 10,6% w śląskim do 33,9% w lubelskim.

Województwa otrzymywały z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego dotacje celowe na realizację zadań wspólnych, które wyniosły 204 940 tys. zł i stanowiły 4,5% wszystkich dochodów. W porównaniu do roku ubiegłego wzrosły one o 2% (4 059 tys. zł). Dotacje te przeznaczono przede wszystkim na inwestycje (191 834 tys. zł), a pozostałą kwotę – 13 106 tys. zł na bieżącą działalność z zakresu drogownictwa, kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, oświaty i zdrowia. Porozumienia z innymi jednostkami samorządu terytorialnego o wspólnym prowadzeniu zadań podpisały wszystkie województwa. Dotacje te cechowało bardzo duże zróżnicowanie. W dochodach województwa śląskiego stanowiły one 28,3%, podczas gdy w województwie świętokrzyskim były to kwoty tak niskie, że nie znalazły odzwierciedlenia w strukturze, a województwie łódzkim i zachodniopomorskim zajęły w strukturze zaledwie 0,1%.

Dotacje celowe otrzymane przez województwa samorządowe z funduszy celowych stanowiły 1,6% (72 972 tys. zł) ich dochodów ogółem. W porównaniu do roku ubiegłego dotacje te wzrosły o 690 tys. zł. Dotacje z Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznaczone były na zadania związane z gospodarką wodną, budową zbiorników retencyjnych, zabezpieczeniem przeciwpowodziowym i przeciwerozyjnym rzek i cieków wodnych, jak również na modernizację systemu kontroli wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska oraz na termomodernizację budynków będących w posiadaniu województw. Dotacje te wystąpiły we wszystkich województwach, a udział ich w dochodach ukształtował się w przedziale od 0,1% w zachodniopomorskim do 5,9% w wielkopolskim.

Województwa otrzymały również dotacje na podstawie zawartych porozumień z organami administracji rządowej. W ramach porozumień realizowano zadania związane z mecenatem państwa w dziedzinie kultury i sztuki jak organizowanie wystaw, konkursów, festiwali, zakup muzealiów i nowości wydawniczych. Województwa podpisały porozumienia z Ministerstwem Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej na wsparcie realizacji zadań wynikających z pełnienia przez Wojewódzkie Urzędy Pracy roli beneficjentów końcowych w procesie realizacji projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Rozwój Zasobów Ludzkich”. Jedynie województwo zachodniopomorskie nie otrzymało żadnych dotacji na podstawie porozumień z organami administracji rządowej. W pozostałych województwach były to kwoty bardzo zróżnicowane - od 15 tys. zł w województwie wielkopolskim do 4 387 tys. zł w kujawsko‑pomorskim, gdzie 95% tej kwoty przeznaczono na dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanej przez Port Lotniczy S.A. w Bydgoszczy w zakresie budowy terminala pasażerskiego. Strukturę dochodów według ważniejszych źródeł dochodów w latach 2002 i 2003 obrazuje tabela 2.6.3.

Kwoty nieprzekazanych w 2003 r. dotacji z budżetu państwa ujęto w wykazie wydatków niewygasających z upływem roku budżetowego.

Dochody województw samorządowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca

Dochody ogółem uzyskane przez województwa samorządowe w 2003 r. w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły w kraju średnio 120 zł i były wyższe od wskaźnika z roku ubiegłego o 11 zł. Poziom dochodów z poszczególnych źródeł w przeliczeniu na jednego mieszkańca był znacznie zróżnicowany, co obrazuje tabela 2.6.4.

Dochody budżetowe województw samorządowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2003 r. (w zł)

Od 1999 r. te same województwa osiągają skrajne wielkości omawianego wskaźnika; maksymalną lubuskie, minimalną łódzkie. W roku 2003 było to odpowiednio 158 zł i 81 zł. Spadek dochodów jednostkowych nastąpił w 2 województwach; lubuskim i mazowieckim, natomiast w pozostałych regionach nastąpił ich wzrost. Zróżnicowanie dochodów przypadających na jednego mieszkańca od początku istnienia województw wynikało z uzyskiwanych wielkości dotacji i subwencji.

Średnia kwota dochodów z subwencji ogólnej przypadających na jednego mieszkańca wyniosła 40 zł, najmniejsza – 28 zł w mazowieckim, a największa – 72 zł w lubuskim. Rozpiętość między skrajnymi wartościami tego wskaźnika zmniejszyła się w 2003 r. o 1 zł. Wielkość omawianego wskaźnika ukształtowała się powyżej średniej krajowej w 9 województwach. Część oświatowa subwencji ogólnej per capita wyniosła średnio 12 zł i była większa o 1 zł w porównaniu do roku ubiegłego. W poszczególnych województwach omawiane wielkości były zróżnicowane i wynosiły od 6 zł w świętokrzyskim do 15 zł w podkarpackim i śląskim.

Dochody z dotacji przypadające na 1 mieszkańca w 2003 r. wzrosły średnio o 8 zł i ukształtowały się średnio dla kraju na poziomie 61 zł. Najniższy wskaźnik osiągnęło województwo łódzkie – 34 zł, a najwyższy warmińsko-mazurskie – 86 zł. W porównaniu do 2002 r., w 15 województwach odnotowano wzrost tego wskaźnika, tylko w województwie wielkopolskim pozostał on niezmieniony.

Dotacje celowe na inwestycje przypadające na jednego mieszkańca wzrosły we wszystkich województwach i ukształtowały się na średnim poziomie 31 zł. Najniższy wskaźnik uzyskano w województwie zachodniopomorskim – 8 zł, a największy w woje-wództwie śląskim – 62 zł. W 7 województwach wskaźnik ten ukształtował się powyżej średniego w kraju. Omawiana wielkość jest najbardziej zróżnicowana spośród dochodów per capita z różnych źródeł i stanowi o możliwościach rozwojowych poszczególnych województw samorządowych.

Średnie dla kraju dochody własnena mieszkańca, wyniosły 19 zł i wzrosły w porównaniu do roku ubiegłego o 2 zł. Wzrost tego wskaźnika zanotowano w 11 województwach, w 3 ukształtował się na poziomie roku ubiegłego, a w pozostałych jednostkach zmalał. Najwyższe dochody własne w przeliczeniu na jednego mieszkańca uzyskało, podobnie jak w roku ubiegłym, województwo mazowieckie – 29 zł, natomiast najniższe - 10 zł wojewódz-two lubelskie. Udział dochodów w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa przypadających na jednego mieszkańca ukształtował się na poziomie lat ubiegłych, tj. 14 zł, przy skrajnych wartościach od 8 zł w województwie podkarpackim i 26 zł w mazowieckim.

2.6.2. Wydatki

Wykonanie planu wydatków

Plan wydatków w 2003 r. województwa samorządowe zrealizowały w 93,0%, co stanowiło kwotę 4 712 741 tys. zł. Wykonanie planu wydatków przedstawia tabela 2.6.1. Wzrosły one w stosunku do roku ubiegłego o 372 305 tys. zł, czyli o 8,6%, a realnie o 7,8%. Wykonanie wydatków ogółem w poszczególnych województwach wahało się od 82,0% w śląskim do 99,2% w zachodniopomorskim. Podobnie jak w latach poprzednich, nie odnotowano w żadnym województwie ich przekroczenia, zarówno w kwotach zbiorczych jak i w rozdziałach klasyfikacji budżetowej.

Wielkość wydatków uzależniona jest wprost od wielkości zgromadzonych przez daną jednostkę dochodów i przychodów. Wykonanie poszczególnych rodzajów wydatków przez województwa w stosunku do planu, dynamikę oraz ich strukturę w kwotach zbiorczych obrazuje poniższe zestawienie.

Dynamika i struktura wydatków

Do wydatków majątkowych zalicza się wydatki ponoszone na inwestycje oraz zakupy inwestycyjne, dotacje inwestycyjne udzielane dla jednostek oraz wydatki kapitałowe. Ogółem wydatki te w 2003 r. wyniosły 1 570 922 tys. zł i w porównaniu do roku ubiegłego wzrosły o 24,5% (309 297 tys. zł), stanowiąc 33,3% wszystkich wydatków województw. Spadek wydatków majątkowych wystąpił w województwach podlaskim, lubuskim i zachodniopomorskim, gdzie wyniósł odpowiednio: 17,9%, 16,4% i 2,2%. W pozostałych 13 województwach wydatki majątkowe wzrosły, w granicach od 9,9% w małopolskim do 166% w lubelskim. Znaczący wzrost omawianych wydatków w lubelskim spowodowany był głównie finansowaniem z dotacji usuwania skutków powodzi i realizacją dużych inwestycji jak szpital w Chełmie i Regionalne Centrum Targowo-Wystawiennicze w Lublinie. W poszczególnych regionach udział wydatków majątkowych w strukturze wydatków wahał się od 13,1% w zachodniopomorskim do 50,9% w śląskim. Skrajne wartości udziału wydatków majątkowych wystąpiły w tych samych województwach co w roku ubiegłym. Rok 2003 był kolejnym okresem wzrostu udziału wydatków majątkowych w strukturze wydatków (o 4,2 punktu procentowego). Wzrost nakładów na finansowanie wydatków majątkowych jest zjawiskiem pozytywnym, świadczącym o prowadzeniu przez województwa polityki prorozwojowej.

Wydatki kapitałowe wystąpiły w 12 województwach i wyniosły w omawianym roku 24 931 tys. zł. Dotyczyły one m. in. objęcia udziałów w regionalnych funduszach poręczeń kredytowych i w spółkach kapitałowych np. Lokalne Centrum Pierwszej Sprzedaży Ryb - Aukcja Rybna w Ustce w województwie pomorskim, Fundusz Rozwoju i Promocji Województwa Wielkopolskiego S.A. Porty Lotnicze Lublin S.A. W pozostałych województwach wydatki majątkowe były równe wydatkom inwestycyjnym. W porównaniu do roku ubiegłego wydatki kapitałowe wzrosły o 9 290 tys. zł.

W skład wydatków bieżących województw samorządowych wchodziły wydatki na wynagrodzenia wraz z pochodnymi, dotacje przekazane przez inne samorządy, wydatki związane z obsługą długu publicznego, z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji oraz pozostałe wydatki związane z funkcjonowaniem województw oraz podległych im jednostek. Wydatki bieżące w 2003 r. wyniosły 3 141 819 tys. zł i wzrosły w stosunku do roku ubiegłego o 63 008 tys. zł, to jest o 2,0%.

W strukturze wydatków ogółem województw wydatki bieżące stanowiły średnio 66,7%. W poszczególnych województwach ich udział przyjmował skrajne wartości, tak jak w roku ubiegłym, w śląskim - 49,1% i zachodniopomorskim - 86,9%. Wydatki bieżące w województwach, od początku ich funkcjonowania, zajmowały dominującą pozycję w budżecie.

W strukturze wydatków bieżących, podobnie jak w latach poprzednich, największy udział miały przekazywane przez województwa dotacje - 43,0% i pozostałe wydatki - 29,8%. Dotacje przeznaczane były dla jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych jak i spoza niego, wykonujących m. in. zadania z zakresu przewozów pasażerskich, upowszechniania kultury, służby zdrowia i pomocy społecznej. Udział dotacji w wydatkach ogółem wahał się od 14,3% w świętokrzyskim do 35,5% w łódzkim. Pozostałe wydatki stanowiły w strukturze wydatków ogółem poszczególnych województw od 11,0% w śląskim do 32,8% w świętokrzyskim.

Wydatki na wynagrodzenia wraz z pochodnymi stanowiły w strukturze wydatków województw średnio 17,7% i zmalały o 0,3 punktu procentowego w porównaniu do 2002 r. W poszczególnych jednostkach udział ten zawierał się w granicach od 12,6% w świętokrzyskim do 23,0% w podlaskim i zachodniopomorskim.

Wydatki na obsługę długu (zapłatę odsetek od zaciągniętych kredytów i pożyczek) stanowiły średnio w kraju 0,4% wszystkich wydatków i zmalały w porównaniu do roku ubiegłego o 0,2 punktu procentowego. W województwie podlaskim i wielkopolskim wydatki tego rodzaju nie wystąpiły w ogóle. W strukturze wydatki te nie zostały wykazane, ze względu na niskie kwoty, również w województwie lubuskim i zachodniopomorskim. W pozostałych regionach ukształtowały się na poziomie od 0,1% w mazowieckim do 1,3% w małopolskim.

Wydatki na poręczenia i gwarancje wystąpiły tylko w województwie dolnośląskim i małopolskim, stanowiły one odpowiednio 0,2% i 0,1% ponoszonych wydatków. Udzielone poręczenie dotyczyło kredytu bankowego zaciągniętego przez Specjalistyczny Szpital im. L. Rydygiera we Wrocławiu oraz spłaty poręczenia za spółkę Rejon Robót Drogowo-Mostowych w Wieliczce.

Wydatki w działach klasyfikacji budżetowej

Główne kierunki wydatkowania środków finansowych przez województwa samorządowe obrazuje zestawienie struktury wydatków ogółem w latach 2002 i 2003 w wybranych działach klasyfikacji budżetowej.

W 2003 r. największe wydatki – 37,1% ogólnej kwoty, województwa poniosły na transport i łączność. Ich wielkość, w porównaniu do 2002 r., uległa zwiększeniu o 3,2% (53 668 tys. zł). Ze środków zaplanowanych w tym dziale finansowano letnie i zimowe utrzymanie dróg, organizowanie i dotowanie regionalnych kolejowych przewozów pasażerskich, dopłaty do krajowych autobusowych przewozów pasażerskich z tytułu stosowania obowiązujących ustawowych uprawnień do bezpłatnych lub ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego. Województwa przeznaczały również znaczne środki na budowę, modernizację i przebudowę dróg, skrzyżowań, mostów i obiektów kubaturowych, a także na zakup kolejowych pojazdów szynowych oraz niezbędnego sprzętu. Udział wydatków na transport i łączność w strukturze wydatków ogółem mieścił się w przedziale od 26,4% w łódzkim do 54,3% w lubuskim. Na inwestycje przeznaczono 42,3% wydatków poniesionych w tym dziale.

Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego były drugą co do wielkości grupą i stanowiły średnio 14,1% ogółu wydatków. Przeznaczone były na: prowadzenie działalności statutowej samorządowych instytucji kultury, działalność objętą mecenatem państwa w ramach pozyskanych dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz finansowanie przejętych inwestycji centralnych w ramach kontraktów wojewódzkich. W poszczególnych województwach wyniosły one od 8,9% (świętokrzyskie) do 29,8% (łódzkie) ogółu wydatków. Wydatki inwestycyjne to 6,3% ogółu wydatków w tym dziale. Najwięcej na inwestycje w omawianym dziale (52,0%) przeznaczono w województwie łódzkim, finansując między innymi na budowę i rozbudowę Filharmonii im. A. Rubinsteina w Łodzi.

Wydatki poniesione w dziale Rolnictwo i łowiectwo stanowiły 12,5% wszystkich wydatków. Inwestycje w tym dziale pochłonęły 25,2% środków. W ramach wydatków finansowano budowę i utrzymanie urządzeń melioracji podstawowych, a także regulację cieków wodnych, remonty zbiorników wodnych, stacji pomp odwadniających i nawadniających, odbudowę i modernizację wałów przeciwpowodziowych. Wydatki w komentowanym dziale stanowiły w strukturze od 5,5% w województwie śląskim do 21,5% w podkarpackim.

Na ochronę zdrowia przeznaczono średnio 10,6% wydatków ogółem, najmniej w podkarpackim - 4,3%, a najwięcej w świętokrzyskim – 23,0%. Większość środków w tym dziale wyasygnowano na refundowanie wynagrodzeń osobom odbywającym staże i specjalizacje medyczne w placówkach służby zdrowia, a także na inwestycje. W ramach wydatków inwestycyjnych, stanowiących w strukturze działu 15,8%, województwa kontynuowały budowy przejętych szpitali oraz ich wyposażenie w sprzęt medyczny. Realizowane były również programy restrukturyzacyjne służby zdrowia oraz tworzono zintegrowany system ratownictwa medycznego.

Wydatki na oświatę stanowiły średnio 10,3% wydatków województw, ich udział w poszczególnych regionach wahał się od 4,8% w świętokrzyskim do 13,5% w łódzkim. Istotną pozycję w tych wydatkach stanowiły wynagrodzenia wraz z pochodnymi dla nauczycieli. Wydatki te przeznaczone również były na podwyżki wynagrodzeń dla nauczycieli, którzy otrzymali stopnie awansu zawodowego wynikające z Karty Nauczyciela.

Wydatki na administrację publiczną stanowiły średnio 6,6% ogółu wydatków województw. W poszczególnych regionach stanowiły one od 4,1% (w śląskim) do 12,0% (w podlaskim) ogółu wydatków. Środki te przeznaczono na bieżące funkcjonowanie administracji samorządowej oraz inne cele, które ze względu na ich charakter zaliczyć można do wydatków administracyjnych.

Wydatki w niewymienionych działach klasyfikacji budżetowej stanowiły 8,8% ogółu wydatków budżetów województw. W poszczególnych działach były to znikome kwoty, których udział w strukturze wydatków wynosił od 0,1% w dziale Rybołówstwo i rybactwo do 1,7% w dziale Przetwórstwo przemysłowe.

Wydatki województw samorządowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca

Wielkość wydatków budżetowych przypadających na jednego mieszkańca jest najbardziej obiektywnym kryterium oceny sprawności władz samorządowych w zakresie realizacji zadań, do wykonywania, których jednostki samorządu terytorialnego zostały powołane. Kwoty wydatków budżetowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w poszczególnych województwach obrazuje tabela 2.6.5.

Wydatki ogółem i wydatki majątkowe województw samorządowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2003 r. (w zł)

Średni poziom wydatków na jednego mieszkańca kraju w 2003 r. wyniósł 123 zł i wzrósł w stosunku do roku ubiegłego o 11 zł, osiągając poziom roku 2001. W 9 województwach wskaźnik ten ukształtował się powyżej średniego dla kraju. Najniższe wydatki na jednego mieszkańca, podobnie jak w latach poprzednich, wystąpiły w województwie łódzkim - 91 zł, natomiast największe w lubuskim - 163 zł. W stosunku do roku ubiegłego wskaźnik ten wzrósł w 14 województwach, natomiast w lubuskim i podlaskim zmalał.

Wydatki majątkowe na jednego mieszkańca wyniosły średnio dla kraju 41 zł i były wyższe o 8 zł w stosunku do 2002 r. W 9 województwach wskaźnik ten ukształtował się powyżej wielkości średniej dla kraju. Wydatki inwestycyjne per capita były niższe o 1 zł od wydatków majątkowych. Wydatki majątkowe w przeliczeniu na jednego mieszkańca w województwach śląskim (67 zł) i lubelskim (61 zł) zdecydowanie dominują nad wielkościami tego wskaźnika osiągniętymi w innych regionach. Wydatki majątkowe w województwie zachodniopomorskim (16 zł) i łódzkim (18 zł) to zaledwie około 24,0% maksymalnego wskaźnika. W porównaniu do roku ubiegłego nastąpił wzrost wartości omawianego wskaźnika w 13 województwach, w zachodniopomorskim ukształtował się na poziomie 2002 r., natomiast w 2 regionach (lubuskim, podlaskim) zmalał.

Wydatki bieżące per capita wyniosły średnio 82 zł i wzrosły o 2 zł w stosunku do roku ubiegłego. Najwyższy wskaźnik wydatków bieżących na jednego mieszkańca przypadł, podobnie jak w roku ubiegłym, województwu lubuskiemu – 117 zł, a najniższy województwu śląskiemu – 65 zł. W 10 województwach samorządowych wydatki bieżące na jednego mieszkańca ukształtowały się powyżej średniego wskaźnika.

Wydatki na wynagrodzenia wraz z pochodnymi wyniosły średnio 22 zł na mieszkańca i wzrosły o 2 zł w porównaniu do roku 2002. Największą wartość osiągnęły w województwie lubuskim - 30 zł, i najmniejszą w świętokrzyskim - 17 zł. W 7 województwach wynagrodzenia z pochodnymi w przeliczeniu na jednego mieszkańca były większe od średniej krajowej.

Wydatki na dotacje ukształtowały się na poziomie roku ubiegłego i średnio wyniosły 35 zł na mieszkańca w kraju.

2.6.3. Wyniki budżetów oraz należności i zobowiązania

Wyniki budżetów

Podobnie jak w roku poprzednim, województwa zamknęły omawiany rok budżetowy ujemnym wynikiem finansowym w kwocie 146 991 tys. zł, który stanowił 3,2% ogółu wykonanych dochodów (5,2% dochodów województw z deficytem budżetowym). W porównaniu do 2002 r. ogólna kwota deficytu była wyższa o 20,3% (24 825 tys. zł). Deficyt, który podobnie jak w roku ubiegłym, wystąpił w 12 województwach samorządowych wyniósł 163 284 tys. zł. Nadwyżkę budżetową w łącznej wysokości 16 292 tys. zł uzyskały jedynie 4 województwa. Deficyt budżetowy znalazł pokrycie w zaciągniętych kredytach i pożyczkach, nadwyżkach budżetowych oraz wolnych środkach pochodzących z rozliczenia kredytów i pożyczek z lat ubiegłych. Przy uchwalaniu budżetów 15 województw zaplanowało deficyt budżetowy w łącznej wysokości 242 726 tys. zł, natomiast województwo dolnośląskie jako jedyne zaplanowało nadwyżkę w kwocie 1 374 tys. zł. Realizacja dochodów i wydatków w 2003 r. spowodowała osiągnięcie niższego o 39,1% (94 361 tys. zł) od planowanego deficytu budżetowego województw.

Przychody i rozchody

Województwa planowały w 2003 r. przychody w kwocie 329 805 tys. zł, i wykonały je w 99,1%. Przychody w głównej mierze pochodziły z kredytów i pożyczek – 269 972 tys. zł, których kwota wzrosła w stosunku do roku ubiegłego o 109% (140 629 tys. zł), stanowiąc w strukturze przychodów 82,6%. W 2003 r. żadne województwo nie wyemitowało nowych papierów wartościowych na pokrycie deficytu budżetowego.

Nadwyżka budżetowa oraz wolne środki, stanowiące w strukturze przychodów 16,6%, wyniosły na koniec analizowanego roku 54 064 tys. zł, i w stosunku do roku ubiegłego zmalały o 10,5% (6 352 tys. zł).

Spłaty pożyczek udzielonych przez województwa zmalały w analizowanym roku o 32,5% i zamknęły się kwotą 2 889 tys. zł, stanowiąc w strukturze przychodów 0,9%. W 2003 r. województwa samorządowe w ramach rozchodów dokonały spłat zaciągniętych kredytów i pożyczek w wysokości 59 106 tys. zł, które w strukturze rozchodów osiągnęły poziom 73,5%. Kwota spłat wzrosła w stosunku do roku poprzedniego o 29,2% (13 367 tys. zł).

Województwa samorządowe udzieliły pożyczek na ogólną sumę 21 303 tys. zł, co oznaczało ich wzrost o 28,1% w stosunku do roku ubiegłego. Udział pożyczek w strukturze rozchodów wyniósł 26,5%. Pożyczki, podobnie jak w roku ubiegłym, udzielane były głównie na pokrycie zobowiązań jednostek służby zdrowia, dla których województwa samorządowe. były organem założycielskim

Należności i zobowiązania

Na koniec 2003 r. należności województw wyniosły 77 453 tys. zł, z czego z tytułu udzielonych pożyczek – 25 273 tys. zł. Należności wymagalne w kwocie 52 168 tys. zł stanowiły 67,4% ogółu należności. Należności województw w relacji do zobowiązań stanowiły 12,1%.

Województwa posiadały na koniec 2003 r. zobowiązania w łącznej kwocie 642 518 tys. zł. Stanowiły one 14,1% zrealizowanych dochodów i wzrosły w stosunku do poprzedniego roku o 3,8 punktu procentowego. Wielkość zadłużenia poszczególnych województw w stosunku do dochodów wahała się od 4,3% w zachodniopomorskim do 36,5% w łódzkim. W ogólnej kwocie zadłużenia, zobowiązania z tytułu kredytów, pożyczek i emisji obligacji, które były najważniejszym źródłem finansowania deficytu budżetowego stanowiły 97,0%. Zobowiązania z tytułu wyemitowania papierów wartościowych, na łączną kwotę 124 700 tys. zł, posiadały 4 województwa lubelskie, małopolskie, podlaskie i wielkopolskie. Zobowiązania z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek zamknęły się kwotą 498 740 tys. zł i w porównaniu do roku ubiegłego wzrosły o 74,5% (212 884 tys. zł). Zobowiązania poszczególnych województw według tytułów dłużnych na koniec 2003 r. obrazuje tabela 2.6.7.

Zobowiązania wymagalne wystąpiły we wszystkich województwach na łączna kwotę 19 072 tys. zł. W stosunku do roku ubiegłego zobowiązania te zmalały o 17,2% (3 954 tys. zł). W województwach dolnośląskim, opolskim, podkarpackim, śląskim i święto­krzyskim wielkość zobowiązań wymagalnych była minimalna w stosunku do wykonanych dochodów. Najwięcej zobowiązań wymagalnych - 3,8% w relacji do dochodów, podobnie jak w latach poprzednich, posiadało województwo lubuskie. Zobowiązania wymagalne z tytułu dostaw towarów i usług wyniosły 13 477 tys. zł i stanowiły 70,7% zobowiązań wymagalnych.

Wartość nominalna niewymagalnych zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji województw na koniec omawianego okresu wyniosła 61 438 tys. zł. Wszystkie poręczenia i gwarancje dotyczyły jednostek samorządowych. Województwo dolnośląskie i małopolskie spłaciły za dłużników z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji kwotę 846 tys. zł.

2.6.4. Podsumowanie

1. Dochody województw w 2003 r. wyniosły ogółem 4 565 750 tys. zł i stanowiły 94,6% planu po zmianach. W 2003 r. nastąpił realny wzrost dochodów ogółem o 7,4%. Realizacja dochodów ogółem województw, w porównaniu do roku ubiegłego, wykazała spadek udziału transferów środków z budżetu państwa do województw o 0,2 punktu procentowego. Subwencje i dotacje stanowiły 84,1% dochodów województw samorządowych. Udział dochodów własnych wzrósł z 15,7% w 2002 r. do 15,9% w 2003 r. Głównym źródłem dochodów własnych były udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa.
    

2. Wydatki ogółem województwa wykonały w kwocie 4 712 741 tys. zł, co stanowiło 93,0% planu po zmianach. Realny wzrost wydatków ogółem wyniósł 7,8%. Nadal w strukturze wydatków dominują wydatki bieżące - 66,7%. Pozytywnym zjawiskiem jest wzrost o 4,2 punktu procentowego udziału wydatków majątkowych w strukturze wydatków.
    

3. Najwięcej środków przeznaczono w województwach na zadania związane z transportem i łącznością - 37,1% ogółu wydatków, na kulturę i sztukę - 14,1%, rolnictwo i łowiectwo - 12,5%.
    

4. Najwyższe dochody i wydatki na jednego mieszkańca, tak jak w latach poprzednich, uzyskało województwo lubuskie - odpowiednio 158 zł i 163 zł, najniższe województwo łódzkie - odpowiednio 81 zł i 91 zł. W przypadku wydatków inwestycyjnych per capita wartości skrajne odnotowano w województwie śląskim - 67 zł i zachodniopomorskim – 16 zł. Utrwalone zróżnicowanie wydatków inwestycyjnych na jednego mieszkańca świadczy o nierównych możliwościach rozwoju poszczególnych regionów. Do najwięcej inwestujących należą województwa śląskie i lubuskie, do najmniej inwestujących - województwa zachodniopomorskie i łódzkie.
    

5. Nadwyżkę budżetową w ogólnej kwocie 16 292 tys. zł wypracowały 4 województwa. Budżety pozostałych województw zamknęły się deficytem w kwocie 163 284 tys. zł, który osiągnął 5,2% wykonanych przez nie dochodów. Deficyt budżetowy pokrywano przychodami pochodzącymi z kredytów i pożyczek (82,6%), nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych (6,4%) oraz wolnych środków (10,2%).
    

6. Zobowiązania województw na koniec roku 2003 wyniosły 642 518 tys. zł, co stanowiło 14,1% zrealizowanych dochodów. Łączna kwota zobowiązań wymagalnych wszystkich województw wyniosła 19 072 tys. zł, to jest 0,4% dochodów ogółem i zmalała w porównaniu do roku ubiegłego o 17% (3 954 tys. zł). Zobowiązania niewymagalne w kwocie 623 440 tys. zł dotyczyły głównie zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz emisji papierów wartościowych. Zadłużenie województw z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek wzrosło o 74,5% i osiągnęło kwotę 498 740 tys. zł (10,9% dochodów), a z tytułu emisji papierów wartościowych wyniosło na koniec roku 124 700 tys. zł (2,7% dochodów).
    

[ Początek strony ]

<< | >>

• 1. Uchwalanie budżetu i jego zmiany •
• 2.1. Wykonanie budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego •
• 2.2. Wykonanie budżetów przez gminy •
• 2.3. Wykonanie budżetu miasta stołecznego Warszawy •
• 2.4. Wykonanie budżetów przez miasta na prawach powiatu •
• 2.5. Wykonanie budżetów przez powiaty •
• 2.6. Wykonanie budżetów przez województwa samorządowe •
• 3. Związki międzygminne i związki powiatów •
• 4.1. Gospodarka finansowa i zamówienia publiczne jednostek samorządu terytorialnego w wynikach kontroli regionalnych izb obrachunkowych •
• 4.2 Kontrola wykorzystania dotacji celowych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego przez podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych •
• 4.3. Funkcjonowanie wewnętrznej kontroli finansowej w jednostkach samorządu terytorialnego •

Wstęp | Część I - Streszczenie | Część I - Pełny tekst | Część II - Streszczenie | Część II - Pełny tekst