Zakres działalności opiniodawczej regionalnych izb obrachunkowych w 2001 r. nie uległ zmianie i obejmował 9 rodzajów opinii w sprawach określonych w art. 13 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych oraz art. 49 i 115 ustawy o finansach publicznych. Szczegółowy zakres i rodzaje wydanych opinii przedstawia tabela 8.

Wydanie przez izbę negatywnej opinii o projekcie budżetu jednostki samorządu terytorialnego nie wstrzymuje procedury uchwalania budżetu, jednakże zarząd jednostki zobowiązany jest, przed uchwaleniem budżetu przedstawić tę opinię organowi stanowiącemu tej jednostki wraz z odpowiedzią na zawarte w niej zarzuty.

O negatywnych opiniach o sprawozdaniach z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz planów finansowych zadań z zakresu administracji rządowej przekazywanych ustawowo, prezes izby jest zobowiązany poinformować wojewodę i ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Negatywną opinię o sprawozdaniu z wykonania planów finansowych zadań publicznych wynikających z porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego prezes izby przekazuje organom stanowiącym tych jednostek.

Składy orzekające izb wydały w 2001 roku 18 435 opinii, tj. o 5,5% więcej niż w 2000 r., z tego:

• 15 034 (81,5%) to opinie pozytywne (w 2000 r. - 79,9% wydanych opinii),

• 3 297 (17,9%) to opinie pozytywne z uwagami (w 2000 r. - 19,4%),

• 104 (0,6%) to opinie negatywne (w 2000 r. - 0,7%).

W 2001 roku, w porównaniu z rokiem 2000, wzrósł udział opinii pozytywnych z 79,9% do 81,5% ogółu wydanych opinii. Zmniejszył się udział opinii pozytywnych z uwagami - z 19,4% do 17,9% i opinii negatywnych - z 0,7% do 0,6%. Ta pozytywna tendencja utrzymuje się od kilku lat, można więc uznać, że dokumenty przedstawiane do opiniowania są bardziej poprawne. Wśród wydanych 104 opinii negatywnych, najwięcej, bo 43,3%, dotyczyło wniosków komisji rewizyjnych w sprawie absolutorium. Natomiast opinie pozytywne z uwagami w największym stopniu (41,2%) dotyczyły projektów budżetów.

Wyniki działalności opiniodawczej izb w latach 1993, 2000 i 2001, z wyszczególnieniem rodzajów wydanych opinii i w podziale na rodzaje jednostek samorządowych prezentuje tabela 8.

Najczęściej stwierdzanymi nieprawidłowościami w wydawanych w 2001 r. opiniach były:

• brak lub niepełna informacja o stanie mienia komunalnego,

• brak wskazania lub nieprawidłowe wskazanie źródła sfinansowania deficytu budżetowego,

• brak wyodrębnienia w strukturze wydatków ustawowo wskazanych rodzajów wydatków bieżących (np. na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń, wydatków na obsługę długu publicznego),

• brak zaplanowania wydatków na niektóre obowiązkowe zadania własne (np. związane ze świadczeniem usług opiekuńczych, utrzymaniem porządku i czystości w gminach),

• zaplanowanie wydatków na zadania nie należące do zadań gminy (np. na rolnictwo),

• niezgodność projektu uchwały budżetowej z uchwałą rady w sprawie procedury uchwalania budżetu,

• brak wyodrębnienia w projekcie budżetu dochodów i wydatków związanych z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zlecanych ustawowo,

• zaplanowane dochody z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż alkoholu nie zostały w całości przeznaczone na realizacje zadań związanych z gminnym programem profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, bądź zostały przeznaczone na zadania, które wykraczają poza zakres zadań określonych w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi,

• nie zaplanowano lub zaplanowano w wysokości niższej niż 2-procentowy odpis od wpływów z podatku rolnego na rzecz Izb Rolniczych,

• zastosowanie nieaktualnej lub błędnej klasyfikacji budżetowej,

• niewłaściwe zapisy dotyczące terminu wejścia w życie uchwały budżetowej i sposobu jej ogłoszenia,

• brak niektórych załączników (np. dotyczących wieloletnich planów inwestycyjnych).

3. w opiniach o przedkładanych informacjach o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze (z 2945 wydanych opinii, 837 zawierało uwagi, negatywnych było 10):

• brak informacji i objaśnień dotyczących znacznych odchyleń od planu w realizacji dochodów i wydatków w niektórych pozycjach budżetu,

• informacja o przebiegu wykonania budżetu była niezgodna z uchwałą rady w sprawie zakresu i formy informacji o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze,

• przekroczenia planowanych wydatków w niektórych pozycjach budżetu,

• rozbieżności między kwotami wynikającymi z uchwał budżetowych a sprawozdaniami statystycznymi i informacją opisową,

• niezgodność kwot dotacji i subwencji z danymi przekazanymi przez dysponenta,

• brak odniesienia do realizacji planów funduszy celowych, środków specjalnych, zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, zadań wynikających z zawartych porozumień między jednostkami samorządowymi,

• nie odniesiono się do występujących zobowiązań wymagalnych,

• wypłacania wynagrodzeń bez jednoczesnego odprowadzenia składek ZUS i Funduszu Pracy,

• błędy w klasyfikacji budżetowej, błędy formalno-rachunkowe,

• niekompletność dokumentów sprawozdawczych.

5. w opiniach o wnioskach komisji rewizyjnych w sprawie absolutorium (z 2 940 wydanych opinii, 162 zawierało uwagi, negatywnych było 45):

• brak merytorycznej oceny wykonania budżetu przez zarząd,

• brak uzasadnienia wniosku o nieudzielenie absolutorium zarządowi,

• sformułowanie wniosku w oparciu o kryteria nie związane z wykonywaniem budżetu,

• komisja rewizyjna pozytywnie oceniła wykonanie budżetu a wystąpiła z wnioskiem o nieudzielenie absolutorium,

• zarzuty pod adresem zarządu były bezpodstawne (np. zmiany w budżecie, które komisja rewizyjna zarzuciła zarządowi, były dokonane przez radę),

• formalne błędy wniosku (przedłożenie wniosku w formie projektu uchwały rady, wniosek o "warunkowe udzielenie absolutorium", sformułowanie "komisja rewizyjna nie udziela absolutorium", przedłożenie wniosku przez osoby nieupoważnione),

6. w opiniach o zamiarze emisji papierów wartościowych (wydano 75 opinii, w tym 1 z uwagami i 2 negatywne):

• nie określono przeznaczenia środków uzyskanych z zamierzonej emisji obligacji (nie podano celu emisji),

• zadłużenie jednostki przekraczało limity określone prawem,

7. w opiniach o możliwości sfinansowania deficytu budżetowego i prognozy kształtowania się długu publicznego (wydano 3 589 opinii, w tym 103 pozytywnych z uwagami i 18 negatywnych):

• w prognozowanej kwocie długu nie uwzględniono wszystkich zobowiązań (zaciąganych kredytów, pożyczek, zobowiązań wymagalnych, depozytów),

• rozbieżności pomiędzy kwotą deficytu wynikającą z uchwały budżetowej a załączoną prognozą długu,

• nie wskazano szacunkowych dochodów gminy w latach następnych i nie przedstawiono relacji kwoty długu do tych dochodów,

• zaplanowano nierealne dochody w latach następnych, tj. znacznie wyższe w porównaniu do lat poprzednich,

• przekroczono dopuszczalne limity zadłużenia (łączna kwota przypadających do spłaty rat kredytów i pożyczek oraz łączna kwota długu na koniec roku powodowała naruszenie przepisów art. 113 i 114 ustawy o finansach publicznych),

• brak wskazania źródeł pokrycia deficytu lub wskazanie nieistniejącego źródła (np. nadwyżki z lat ubiegłych, która została rozdysponowana).

Od uchwał składów orzekających dotyczących wydawania opinii, zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, służy odwołanie do kolegium izby. Odwołanie od opinii o sprawozdaniach z wykonania planów finansowych zadań publicznych wynikających z porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego oraz od opinii o wnioskach komisji rewizyjnych składa organ stanowiący jednostki; odwołanie od opinii w pozostałych sprawach - zarząd.

• 7 odwołań od opinii o wnioskach komisji rewizyjnych,

• 5 odwołań od opinii o projektach budżetów,

• 4 odwołania od opinii o informacjach o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze,

• 2 odwołania od opinii o sprawozdaniach z wykonania budżetu,

• 2 odwołania od opinii o możliwości sfinansowania deficytu budżetowego i prognozie długu,

• 1 odwołanie od opinii o możliwości spłaty kredytu.

1. w opiniach o możliwości spłaty kredytów lub pożyczek (na 2 767 wydanych opinii, 57 zawierało uwagi, negatywnych było 11) :

• obciążenie budżetu zaciąganą pożyczką lub kredytem powodowało naruszenie zasad określonych w art. 113 ustawy o finansach publicznych bądź łączne zadłużenie jednostki naruszało granicę długu określoną w art. 114 ww. ustawy,

• zaciąganie pożyczki lub kredytu na zadania nie ujęte w planie wydatków budżetowych,

• zaciągana pożyczka lub kredyt była wyższa niż planowany deficyt,

2. w opiniach o przedkładanych projektach budżetów (wśród 2 933 wydanych opinii, 1 360 zawierało uwagi, negatywnych było 11):

4. w opiniach o sprawozdaniach z wykonania budżetu za 2000 rok (wśród 3 186 wydanych opinii, 777 zawierało uwagi, negatywnych było 7), poza nieprawidłowościami wskazanymi w punkcie 3 zwrócono uwagę na niżej wymienione:

• sprawozdanie sporządzono w szczegółowości mniejszej niż uchwała budżetowa,

• nie wyodrębniono dochodów i wydatków na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej bądź zadań realizowanych na podstawie porozumień,

• brak informacji dotyczących wskazania źródeł przychodów przeznaczonych na pokrycie deficytu,

• brak informacji dotyczących wydatków, które nie wygasają z upływem roku budżetowego,

• wysokie zadłużenie jednostki, zbliżające się lub przekraczające granice określone przepisami,