Wstęp | Część I - Streszczenie | Część I - Pełny tekst | Część II - Streszczenie | Część II - Pełny tekst

Część II Sprawozdania z działalności RIO
i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2002 roku

<< | >>

4.2.    Kontrola długu publicznego jednostek samorządu terytorialnego

4.2.1.  Kontrola zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego

4.2.2.  Kontrola sprawozdawczości w zakresie długu publicznego

4.2.3.  Podsumowanie

            Kontrola koordynowana w zakresie zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego została przeprowadzona w 2002 roku z inicjatywy Najwyższej Izby Kontroli i Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych.

            Kontrolę przeprowadzono w 242 jednostkach samorządu terytorialnego, z tego Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła kontrole w 96 jednostkach natomiast regionalne izby obrachunkowe skontrolowały 146 jednostek[54].

            Niniejsze opracowanie przedstawia wyłącznie wyniki kontroli przeprowadzonych przez regionalne izby obrachunkowe w ramach kontroli koordynowanej.

            Spośród 146 jednostek skontrolowanych przez regionalne izby obrachunkowe kontroli poddano: 16 powiatów, 3 miasta na prawach powiatu, 54 gminy miejskie i miejsko - wiejskie oraz 73 gminy wiejskie.

            Kontrolą objęto okres od 31 grudnia 1999 roku do 30 czerwca 2002 roku.

            Oprócz kontroli zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego regionalne izby obrachunkowe w 2002 r. przeprowadziły kontrolę sprawozdawczości w zakresie długu publicznego, z której ustalenia zawarto w punkcie 4.2.2.

4.2.1.  Kontrola zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego

WPROWADZENIE

            Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania w oparciu o budżet uchwalany corocznie przez organ stanowiący jednostki. Dochody budżetowe nie zawsze są uchwalane na poziomie wystarczającym do realizacji wszystkich zadań zaplanowanych przez samorząd, co powoduje niekiedy konieczność zaciągania przez te podmioty publiczne zobowiązań finansowych. Wynika z tego, że dług publiczny jest konsekwencją niedostosowania rozmiarów wydatków do osiąganych dochodów.

            Problematykę zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego regulują przede wszystkim przepisy ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych[55]. Zgodnie z przepisami art. 10 tej ustawy państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych (w tym, także jednostek samorządu terytorialnego) z następujących tytułów:

-         wyemitowanych papierów wartościowych,

-         zaciągniętych kredytów i pożyczek,

-         przyjętych depozytów,

-         wymagalnych zobowiązań.

            Z treści art. 9 wymienionej ustawy wynika, że dług publiczny stanowi nominalne zadłużenie jednostek sektora finansów publicznych, co oznacza, że nie obejmuje on kosztów obsługi zadłużenia (tj. oprocentowania kredytów i pożyczek, prowizji bankowych oraz dyskonta od wyemitowanych papierów wartościowych).

            W przepisach rozdziału 4 w dziale II ustawy określone zostały ogólne zasady zaciągania zobowiązań między innymi przez jednostki samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 48 ustawy, jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe na:

-         pokrycie występującego w ciągu roku niedoboru budżetu jednostki samorządu terytorialnego,

-         finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach jednostki samorządu terytorialnego.

            Jak widać ustawodawca wyraźnie rozgranicza niedobór budżetowy, rozumiany jako przejściowy brak płynności finansowej oraz deficyt budżetowy, który odzwierciedla stan braku zrównoważenia wydatków i dochodów w skali roku. Zaciągnięte zobowiązania przeznaczone na pokrycie występującego w ciągu roku niedoboru budżetu podlegają spłacie lub wykupowi w tym samym roku, w którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane.

            Przepisy tego rozdziału wprowadzają następujące ograniczenia i warunki na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać zobowiązania:

-         suma zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz zobowiązań z wyemitowanych papierów wartościowych nie może przekroczyć kwoty określonej w budżecie jednostki (art. 49) ustawy),

-         jednostki mogą zaciągać tylko takie zobowiązania z przeznaczeniem na finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach tych jednostek, których koszty obsługi ponoszone są co najmniej raz do roku, przy czym dyskonto od emitowanych przez jednostki papierów wartościowych nie może przekraczać 5% wartości nominalnej oraz nie jest dopuszczalna kapitalizacja odsetek (art. 50 ustawy),

-         maksymalna wartość nominalna zobowiązania musi zostać określona w złotych, w dniu zawarcia transakcji, co eliminuje ryzyko kursowe (art. 51 ustawy).

Jednostki samorządu terytorialnego mogą udzielać poręczeń i gwarancji w granicach kwot określonych w budżecie, przy czym poręczenia te i gwarancje muszą mieć charakter terminowy i udzielane mogą być do określonej kwoty.

            Ustawa o finansach publicznych określa również limity dotyczące poziomu zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego oraz obciążeń z tytułu spłaty długu w relacji do dochodów tych jednostek. Zgodnie z przepisami art. 114 ustawy łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec roku budżetowego nie może przekroczyć 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym. Przepisy art. 113 ustawy stanowią natomiast, że łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku budżetowym rat kredytów i pożyczek oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostki samorządu terytorialnego poręczeń wraz z należnymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i pożyczek oraz należnych odsetek i dyskonta, a także przypadających w danym roku budżetowym wykupów papierów wartościowych emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego.

            Nadzór w zakresie przestrzegania przepisów przy zaciąganiu zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego sprawują regionalne izby obrachunkowe, które wydają opinie w sprawach:

-         możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych na podstawie art. 49 ust. 2 ustawy,

-         możliwości sfinansowania deficytu i prawidłowości prognozy kwoty długu publicznego (art. 115 ustawy),

oraz badają uchwały dotyczące zaciągania zobowiązań wpływających na poziom długu publicznego podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego (art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych)[56].

            Przepisy dotyczące gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego, w tym dotyczące zadłużenia tych jednostek, zawarte są również w ustawach ustrojowych - w ustawie z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym[57], ustawie z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym[58], ustawie z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie wojewódzkim[59]. W powyższych ustawach określono między innymi zadania i kompetencje organów jednostek samorządu terytorialnego przy zaciąganiu zobowiązań zaliczanych do długu publicznego.

USTALENIA KONTROLI

Poziom, dynamika i struktura zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego objętych kontrolą w okresie od 31 grudnia 1999 r. do 30 czerwca 2002 r.

            Regionalne izby obrachunkowe, prowadząc kontrolę w zakresie problematyki długu publicznego, skontrolowały w 2002 r. łącznie 146 jednostek samorządu terytorialnego.

            W wyniku kontroli ustalono, że w badanym okresie wystąpił znaczny wzrost zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego mierzony relacją kwoty długu do wykonanych dochodów. Łączna kwota długu jednostek objętych kontrolą wynosiła:

-         275 896 tys. zł wg stanu na 31 grudnia 1999 r. (tj. stanowiła 11,5% wykonanych przez zadłużone jednostki w 1999 r. dochodów),

-         378 235 tys. zł na 31 grudnia 2000 r., tj. wzrosła o 37,1% w porównaniu do stanu z końca 1999 r. (stanowiła 14,3% zrealizowanych w 2000 r. dochodów),

-         485 268 tys. zł na 31 grudnia 2001 r. i była wyższa o 75,9% od kwoty długu na koniec 1999 r. (stanowiła 17% zrealizowanych w 2001 r. dochodów),

-         476 321 tys. zł wg stanu na 30 czerwca 2002 r. i była wyższa od kwoty długu z 1999 r. o 69,4% (stanowiła 16,5% planowanych na 2002 r. dochodów).

Spośród kontrolowanych przez regionalne izby obrachunkowe jednostek, 16 nie posiadało zadłużenia na koniec 1999 r., 5 na koniec 2000 r., 6 na koniec 2001 r. i 5 jednostek na 30 czerwca 2002 r.

Dynamika zadłużenia w latach 1999-2002

* stan na 30 czerwca 2002 r.

            Tempo wzrostu zadłużenia w poszczególnych grupach jednostek samorządu terytorialnego było znacznie zróżnicowane, na co wskazują łączne kwoty długu jednostek objętych kontrolą na koniec okresów sprawozdawczych, przedstawione powyżej.

            Najszybszy wzrost kwoty długu, spośród jednostek objętych kontrolą, wystąpił w powiatach i miastach na prawach powiatu. Dług powiatów wg stanu na 30 czerwca 2002 r. był ponad 12-krotnie wyższy od kwoty długu z 31 grudnia 1999 r., natomiast zadłużenie miast na prawach powiatu w tym okresie wzrosło prawie 2,5-krotnie.

                Najniższe tempo wzrostu kwoty długu, w okresie objętym kontrolą, wystąpiło w gminach miejskich i miejsko - wiejskich. Kwota ich długu wg stanu na 30 czerwca 2002 r. w stosunku do kwoty długu z dnia 31 grudnia 1999 r. była wyższa o 39,5%.

            Poziom zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego objętych kontrolą rio, określany na koniec każdego roku budżetowego jako procentowa relacja kwoty długu do dochodów, w okresie od 31 grudnia 1999 r. do 30 czerwca 2002 r. systematycznie wzrastał i podobnie jak wzrost zadłużenia w poszczególnych jednostkach był bardzo zróżnicowany. Wskaźnik zadłużenia na koniec lat 1999, 2000, 2001 i I półrocza 2002 r. wszystkich skontrolowanych jednostek przedstawiał się jak w poniższej tabeli:

Relacja łącznej kwoty długu do wykonanych dochodów w latach 1999 - 2002 - pierwsze półrocze 2002 r. w %

* Kwota długu według stanu na 30 czerwca 2002 roku do zaplanowanych na 2002 rok dochodów

            Najwyższy wskaźnik zadłużenia wystąpił w gminach wiejskich, najniższy w powiatach.

            Z analizy zadłużenia poszczególnych jednostek wynika, że dopuszczalny ustawą o finansach publicznych poziom zadłużenia (60% dochodów) został przekroczony przez nieliczne kontrolowane jednostki:

-         na koniec 1999 r. - 1 jednostka (gmina miejska),

-         na 31 grudnia 2000 r. - 3 jednostki (2 gminy wiejskie i 1 miejska),

-         na 31 grudnia 2001 r. - 2 jednostki (1 gmina miejska oraz 1 gmina wiejska),

-         na 30 czerwca 2002 r. - 2 jednostki (1 gmina miejska i 1 gmina wiejska).

            Wzrosła liczba jednostek z poziomem zadłużenia powyżej 50% dochodów, z 4 (na koniec 1999 r.) do 5 (na koniec 2001 r.) oraz z poziomem zadłużenia zawartym pomiędzy 40% a 50% dochodów z 3 (na koniec 1999 r.) do 4 (na koniec 2001 r.). Znacznie wzrosła liczba jednostek z poziomem zadłużenia powyżej 30% dochodów, z 10 (na koniec 1999 r.) do 23 (na koniec 2001 r.). Zmalała natomiast liczba jednostek z poziomem zadłużenia poniżej 20% dochodów ze 113 (na koniec 1999 r.) do 82 (na koniec 2001 r.).

            Pod rządami prawa budżetowego[60] nie obowiązywały limity ograniczające poziomy zadłużania się jst. Spowodowało to, w niektórych przypadkach znaczne zadłużenie się takich jednostek, czego przykładem jest gmina Ł.

W badanym okresie (lata 1999 - 2001) w gminie Ł. doszło do przekroczenia dopuszczalnego poziomu zadłużenia, czego powodem było zaciąganie w latach 1995-1998 zobowiązań finansowych w postaci kredytów z NFOŚiGW na budowę oczyszczalni i kanalizacji. Na powyższy cel zaciągnięto w latach 1997-1998 również pożyczki z WFOŚiGW. Ponadto w 2000 r. jednostka otrzymała niewystarczające środki z budżetu państwa na wdrażanie nowego systemu wynagradzania nauczycieli (nowelizacja ustawy Karta Nauczyciela). Skutkiem powyższego było powstanie wysokiego poziomu zobowiązań wymagalnych oraz utrata płynności finansowej gminy w 2001 i zapłacenie odsetek z tytułu nieterminowego regulowania zobowiązań w wysokości 294 479,33 zł. Wskaźnik zadłużenia określony przepisami art. 114 ustawy o finansach publicznych na koniec 1999 r. wynosił 73% wykonanych dochodów jednostki. Stwierdzono, że wskaźnik ten systematycznie spada i na koniec 2002 r. osiągnął poziom 59% osiągniętych dochodów tj. mieścił się w limicie określonym cytowanymi wyżej przepisami ustawy o finansach publicznych.

            W łącznej kwocie długu jednostek objętych kontrolą, najwyższy udział miały zobowiązania z tytułu długoterminowych kredytów i pożyczek, które wg stanu na dzień 30 czerwca 2002 r. stanowiły 76,7% łącznego zadłużenia tych jednostek. Powyższe zobowiązania na koniec 1999 r. stanowiły 87,7% ich łącznego zadłużenia, co oznacza spadek o 11 punktów procentowych. W okresie objętym kontrolą zaobserwowano systematyczny wzrost zainteresowania samorządów emisją obligacji. Zobowiązania z tego tytułu, na dzień 30 czerwca 2002 r., stanowiły 15,5% łącznego zadłużenia objętych kontrolą jednostek. Wskaźnik zadłużenia z tytułu emisji obligacji na koniec 1999 r. wynosił 4%, co oznacza wzrost o 11,5 punktu procentowego.

            W strukturze zadłużenia w całym okresie objętym kontrolą, znaczny udział miały zobowiązania wymagalne, które występowały w większości jednostek samorządu terytorial­nego objętych kontrolą: na koniec 1999 r. wystąpiły w 55 jednostkach, na 31 grudnia 2000 r. - w 95, na 31 grudnia 2001 r. - w 93, na 30 czerwca 2002 r. w 89 jednostkach.

            Zobowiązania wymagalne w łącznych kwotach długu kontrolowanych jednostek wg stanu na 30 czerwca 2002 r. stanowiły: 16,6% kwoty długu powiatów, 7,3% długu gmin miejskich i miejsko-wiejskich, 6,6% zadłużenia gmin wiejskich i 5,4% długu miast na prawach powiatu. Łączne kwoty zobowiązań wymagalnych i ich zmiany w okresie objętym kontrolą przedstawiono poniżej.

            Najwyższy wzrost kwot zobowiązań wymagalnych, w jednostkach objętych kontrolą (o 84%) wystąpił w 2000 r. w porównaniu do stanu z końca 1999 r. Przyczyną tego stanu w powiatach były: niższe od planowanych dotacje na zadania w zakresie pomocy rodzinom zastępczym, obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia zdrowotne dla bezrobotnych bez prawa do zasiłku, niższe od zakładanych wpływy ze sprzedaży majątku i przejęcie zobowiązań powiatowych urzędów pracy.

            W gminach objętych kontrolą, wystąpił znaczny wzrost zobowiązań z tytułu nieregulowanych składek na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy, zobowiązania zakładów budżetowych z tytułu dostaw towarów i usług. Przyczyną takiego stanu w gminach objętych kontrolą były: niższe od planowanych wpływy ze sprzedaży mienia i podatku od nieruchomości, zbyt małe dotacje z budżetu państwa na dodatki mieszkaniowe, niższe od planowanych środki przekazane przez Ministerstwo Finansów z tytułu udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych, wdrażanie nowego systemu wynagradzania nauczycieli bez zapewnienia we właściwej wysokości środków na ten cel z budżetu państwa, konieczność spłaty zaciągniętych wcześniej kredytów i pożyczek.

            Z powodu nieterminowego regulowania powyższych zobowiązań 13 jednostek (z 146 objętych kontrolą) w 2000 r., 15 jednostek w 2001 r. i 7 jednostek w I półroczu 2002 r. zapłaciło odsetki w łącznej wysokości: w 2000 r. 250,6 tys. zł, w 2001 r. - 612,1 tys. zł i w I półroczu 2002 r. - 127,8 tys. zł[61].

Przeznaczenie i wykorzystanie środków pochodzących z zaciągniętych przez jednostki kredytów, pożyczek i emisji obligacji

            Jednostki samorządu terytorialnego objęte kontrolą zaciągnęły w okresie 2000 - I półrocze 2002 r. długoterminowe zobowiązania, głównie na sfinansowanie wydatków inwestycyjnych. Na ogólną kwotę 463 453 tys. zł zaciągniętych w tym okresie zobowiązań 422 260 tys. zł, tj. 90,3% przeznaczono na sfinansowanie wydatków inwestycyjnych, a 41 193 tys. zł, tj. 9,7% ogółu zobowiązań przeznaczono na pokrycie wydatków bieżących. Z łącznej kwoty kredytów 245 745 tys. zł zaciągniętych w badanym okresie: 40 407 tys. zł wykorzystano na wydatki bieżące (w tym 31 440 tys. zł na wdrażanie znowelizowanej Karty Nauczyciela), 6 338 tys. zł - na zakupy, remonty i spłatę zobowiązań zakładów opieki zdrowotnej, 1 660 tys. zł - na spłatę zobowiązań wymagalnych. Pożyczki w kwocie 108 541 tys. zł zostały przeznaczone w całości na cele inwestycyjne. Środki pozyskane ze sprzedaży obligacji w kwocie 67 974 tys. zł przeznaczono przede wszystkim na inwestycje (w tym 11 300 tys. zł na inwestycje oświatowe) oraz na wydatki bieżące - 789 tys. zł. Główne cele, na jakie przeznaczono środki w gminach, to inwestycje infrastrukturalne (kanalizacja, oczyszczalnie ścieków, systemy ciepłownicze) oraz inwestycje oświatowe (remonty, budowa szkół i gimnazjów, budowa sal gimnastycznych). Powiaty natomiast zaciągały zobowiązania głównie z przeznaczeniem na zakupy sprzętu i remonty zakładów opieki zdrowotnej oraz na inwestycje oświatowe i drogowe.

            Środki uzyskane z zaciągniętych kredytów, pożyczek i wyemitowanych obligacji zostały wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem określonym w uchwałach organów stanowiących kontrolowanych jednostek i w umowach z kredytodawcami i pożyczkodawcami.

            Pomimo zaciągania zobowiązań przez kontrolowane jednostki z przeznaczeniem, przede wszystkim, na inwestycje w latach 2000 - I półrocze 2002 r. udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem znacznie się obniżył. Kwoty wydatków inwestycyjnych poniesione przez powiaty, miasta na prawach powiatu, gminy miejskie oraz gminy wiejskie i ich udział w wydatkach budżetowych ogółem przedstawia poniższe zestawienie:

Wydatki inwestycyjne w 1999 r. wyniosły 504 287 tys. zł i stanowiły 20,7% wykonanych wydatków budżetowych ogółem, podczas gdy w 2000 r. udział ten wynosił 17,2%, w 2001 r. - 15,2% a w I półroczu 2002 r. tylko 9,2%, czyli systematycznie spadał. Najwyższy udział wydatków inwestycyjnych wystąpił w gminach wiejskich, a najniższy w powiatach. Udział w poszczególnych jednostkach był bardzo zróżnicowany i wynosił od 56,2% do 1,1%.

            W okresie objętym kontrolą w 106 przypadkach (na 597) zabezpieczeniem spłaty kredytu był weksel in blanco wraz z nieodwoływalnym pełnomocnictwem do dysponowania rachunkiem bankowym jednostki, natomiast w 20 przypadkach spłata kredytu została zabezpieczona wyłącznie nieodwoływalnym pełnomocnictwem do dysponowania rachunkiem bankowym jednostki samorządu terytorialnego.

            W większości objętych kontrolą jednostek (133) przed zaciągnięciem zobowiązań z tytułu długoterminowych kredytów i pożyczek oraz emisji obligacji uzyskano pozytywną opinię regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty zaciąganych zobowiązań[62].

            Zaciąganie przez jednostki samorządu terytorialnego zobowiązań z tytułu kredytów, pożyczek, emisji obligacji, uregulowane jest przede wszystkim przepisami ustaw ustrojowych dotyczących samorządu terytorialnego i ustawy o finansach publicznych. W toku kontroli w 37 jednostkach (na 146 skontrolowanych) stwierdzono nieprawidłowości przy zaciąganiu ww. zobowiązań polegające na:

-         przekroczeniu dopuszczonego art. 114 ustawy o finansach publicznych wskaźnika zadłużenia (60% dochodów); na koniec 1999 r. w 1 jednostce, na 31.12.2000 r. w 3 jednostkach, na 31.12.2001 r. w 2 jednostkach i na 30.06.2002 r. w 2 jednostkach (poziom zadłużenia na 30.06.2002 r. w stosunku do planowanych na 2002 r. dochodów),

-         przekroczeniu przez zarząd zakresu upoważnienia udzielonego przez organ stanowiący jednostki do zaciągania zobowiązań (w 4 jednostkach),

-         wykazywaniu w sprawozdaniach budżetowych danych niezgodnych z ewidencją księgową (w 32 jednostkach),

-         zaciągnięciu przez zarząd zobowiązania finansowego bez ustalenia w dniu zawierania transakcji maksymalnej wartości nominalnej zobowiązania wyrażonej w złotych (w 3 jednostkach),

-         zaciągnięciu zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek oraz emisji papierów wartościowych przekraczających kwotę określoną w budżecie jednostki (w 3 jed­nostkach),

-         zawarciu umów kredytowych przez zarząd bez upoważnienia udzielonego przez radę (w 2 jednostkach),

-         przekroczeniu przez kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej zakresu upoważnień do zaciągania zobowiązań (w 1 jednostce),

-         niewskazaniu przez zarząd w uchwale dwóch członków zarządu upoważnionych do dokonywania czynności prawnych polegających na zaciąganiu kredytów i pożyczek oraz emisji papierów wartościowych (w 4 jednostkach),

-         zaciągnięciu zobowiązania w inny sposób niż określony w art. 48 ust. 1 ustawy o finansach publicznych (w 1 jednostce).

W gminie B. B. środki na sfinansowanie wydatków inwestycyjnych w kwocie 831,4 tys. zł pozyskano z naruszeniem art. 48 ustawy o finansach publicznych. W 2000 r. gmina zawarła umowę na modernizację i rozbudowę oświetlenia ulic, w której określono, że spłata wynagrodzenia dla wykonawcy za roboty dotyczące modernizacji punktów świetlnych nastąpi w okresie 7 lat (2001-2007), a wynagrodzenie związane z budową nowych punktów świetlnych, zostanie spłacone w okresie 3 lat (2001-2003). Do ustalonych w harmonogramie rat kapitałowych będą doliczane koszty finansowe, których podstawą będzie zmienna stopa procentowa wyznaczona jako suma stawki WIBOR dla depozytów jednomiesięcznych powiększona o marżę w wysokości 2% w skali roku. Odsetki miały być naliczane na koniec miesiąca rozliczeniowego za okres od daty płatności ostatniej raty wierzytelności do daty spłaty kolejnej raty od kwoty pozostającej do spłaty. Do końca 31.10.2002 r. spłacono raty kapitałowe w wysokości 78 013 zł oraz odsetki w kwocie 318 407 zł. Pozostało do spłaty 798 547 zł należności głównej.

Zaciągnięte przez jednostkę zobowiązanie długoterminowe - zgodnie z art. 10 ustawy o finansach publicznych - nie jest zaliczane do długu publicznego, nie zostało ujęte w prognozie długu jednostki i jako takie nie ma wpływu na dopuszczone art. 113 i 114 granice zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego.

            Część jednostek samorządu terytorialnego objętych kontrolą zaciągnęła krótkoterminowe kredyty na pokrycie występującego w ciągu roku niedoboru. Podstawową przyczyną jego powstania była nierytmiczna realizacja dochodów, a w 2000 i 2001 r. również wdrażanie nowego systemu wynagradzania nauczycieli w wyniku nowelizacji ustawy - Karta Nauczyciela bez zapewnienia na ten cel we właściwej wysokości środków z budżetu państwa, jak również finansowanie zobowiązań zakładów opieki zdrowotnej, a także wstrzymanie w 2002 r. przez Ministerstwo Finansów przekazywania subwencji drogowej (w powiatach).

            Spośród 146 skontrolowanych jednostek kredyty krótkoterminowe zaciągnęły: 33 jednostki w 2000 r., 38 jednostek w 2001 r. i 27 - w I połowie 2002 r. Wydatki na obsługę długu z tytułu krótkoterminowych kredytów wyniosły w 2000 r. - 441 tys. zł, w 2001 r. - 1 589 tys. zł i w I połowie 2002 r. - 426 tys. zł. Zwraca uwagę wysoki wzrost kosztów obsługi w 2001 r. - przeszło 3,5 - krotny, co było związane z wdrażaniem nowelizacji ustawy Karta Nauczyciela.

            Działania większości organów jednostek samorządu były zgodne z obowiązującymi w tym zakresie unormowaniami, jednakże stwierdzono pewne nieprawidłowości w zakresie zaciągania zobowiązań krótkoterminowych, które dotyczyły:

-         nie dokonania spłaty kredytu do końca roku budżetowego (w 3 jednostkach), co narusza przepisy art. 48 ust. 2 ustawy o finansach publicznych,

-         zaciągania kredytów w EURO bez ustalenia w dniu zawierania transakcji maksymalnej wartości nominalnej zobowiązania wyrażonej w złotych, co było sprzeczne z przepisami art. 51 ust 1 ustawy o finansach publicznych i upoważnieniami udzielonymi przez organ stanowiący organom wykonawczym (w 1 jednostce),

-         zawierania umów kredytowych przez zarządy bez upoważnienia udzielonego przez radę, co narusza art. 49 ust. 1 ustawy o finansach publicznych (w 3 jednostkach).

Spłata zaciągniętych przez kontrolowane jednostki zobowiązań oraz koszty obsługi długu

            Dług jednostek samorządu terytorialnego jest konsekwencją realizacji budżetów z deficytem. Większość kontrolowanych jednostek uchwaliła budżety z deficytem (w 2000 r. - 124, w 2001 r. - 117, w 2002 - 100 jednostek). W wyniku wykonania budżetu deficyt wystąpił w mniejszej liczbie jednostek (w 2000 r. - w 105, w 2001 r. - w 100, na koniec I półrocza 2002 r. - w 28 jednostkach) i w kwotach niższych od planowanych. Na poprawę wyników miał wpływ przede wszystkim niższy poziom wykonania wydatków inwestycyjnych w stosun­ku do planowanych.

            W latach 2000, 2001 i w I półroczu 2002 r. kontrolowane jednostki zrealizowały budżet z deficytem o łącznej wartości 425 369 tys. zł. Deficyty zostały pokryte przede wszystkim przychodami pochodzącymi z kredytów i pożyczek (320 537 tys. zł - 75,4%), a także środkami pochodzącymi ze sprzedaży obligacji (61 516 tys. zł - 14,5%) i pozostałymi przychodami (43 316 tys. zł - 10,1%).

            W okresie objętym kontrolą w 6 jednostkach na 146 skontrolowanych stwierdzono następujące nieprawidłowości, dotyczące uchwalania i realizacji budżetu:

-         przedstawienie w załączonej do uchwały budżetowej prognozie kwoty długu nierzetelnych danych (w 1 jednostce),

-         przekroczenie przez zarząd upoważnienia rady do dokonywania wydatków ze środków publicznych (w 3 jednostkach),

-         nieopracowanie harmonogramu realizacji dochodów i wydatków (w 1 jednostce),

-         niedokonanie w 2001 r. korekty prognozy długu po podpisaniu umowy pożyczki z WFOŚiGW (w 1 jednostce).

            Zgodnie z art. 113 ustawy o finansach publicznych łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku budżetowym rat kredytów i pożyczek oraz potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez jednostki samorządu terytorialnego poręczeń wraz z należnymi w danym roku odsetkami od tych kredytów i pożyczek, oraz należnych odsetek i dyskonta, a także przypadających w danym roku budżetowym wykupów papierów wartościo­wych emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego. Spośród jednostek objętych kontrolą tylko w dwóch jednostkach łączna kwota przypadających do spłaty zobowiązań z tytułów wymienionych w art. 113 ww. ustawy przekroczyła dopuszczalny wskaźnik, tj. 15% planowanych przez te jednostki dochodów w danym roku budżetowym.

                Obciążenia budżetów spowodowane koniecznością spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu kredytów, pożyczek i emisji obligacji wraz z odsetkami wykazywały w badanym okresie tendencję wzrostową.

            Relacje spłaconych kwot zobowiązań do zrealizowanych dochodów w latach 2000 - I półrocze 2002 r. (w %) przedstawiają się następująco:

            Większość skontrolowanych jednostek dokonywała spłaty zobowiązań z tytułu kredytów, pożyczek i wykupu papierów wartościowych w terminach uzgodnionych z kredytodawcami i pożyczkodawcami, natomiast w 5 skontrolowanych jednostkach nieterminowo spłacano zobowiązania. Są to jednostki o wysokim poziomie zadłużenia. Jednostki, które przekroczyły umowne terminy, zapłaciły łącznie w badanym okresie odsetki karne w wysokości 5 232 zł. Głównymi przyczynami trudności w terminowej spłacie zobowiązań były m.in.:

-         zobowiązania zaciągnięte przez jednostki w nadmiernej wysokości w stosunku do możliwości spłaty, szczególnie przed wejściem w życie ustawy o finansach publicznych,

-         niski stopień realizacji dochodów własnych, nierealistyczne prognozy spłaty długu - zaplanowanie zbyt wysokich dochodów,

-         podejmowanie dużych przedsięwzięć inwestycyjnych samodzielnie bez zapewnienia wsparcia z zewnątrz.

Miasto i Gmina P. utraciła płynność finansową z powodu niewłaściwie podjętych decyzji w zakresie realizacji inwestycji. Przy opracowaniu programu inwestycji jednostka zakładała dofinansowanie zadań ze źródeł pozabudżetowych na nierealnym poziomie 10 740 tys. zł. Planowano dochody na poziomie znacznie przewyższającym ich realizację. Na rok 1999 zaplanowano dochody o 24% wyższe od wykonanych, na 2000 r. - o 36% i na 2001 r. - o 25%. Podczas realizacji zaplanowanych inwestycji jednostka zaciągała zobowiązania w postaci kredytów, pożyczek i emisji obligacji w łącznej kwocie 2 404 tys. zł.

W sytuacji braku dofinansowania z zewnątrz była to wielkość niewystarczająca w stosunku do potrzeb. O trudnej sytuacji finansowej gminy świadczy znaczny wzrost zadłużenia z tytułu zobowiązań wymagalnych, które na koniec 2001 r. wynosiły 2 697 tys. zł.. Gmina w okresie objętym kontrolą była w stanie spłacić tylko 50% ustalonych należności, co spowodowało m. in. konieczność przerwania budowy szkoły podstawowej. Z tytułu nieterminowych płatności za wykonane roboty budowlane wykonawca szkoły naliczył Gminie odsetki w kwocie 200 tys. zł.

Pomimo nie przekroczenia dopuszczalnego ustawą o finansach publicznych poziomu zadłużenia (60%), który w roku 2000 wynosił - 51,4%, a w 2001 r. - 38,9%, przekroczony został bezpieczny dla tej jednostki próg zadłużenia. W roku 2002 sytuację gminy dodatkowo pogorszyła konieczność spłaty wcześniej poręczonego kredytu dla Spółdzielni Mleczarskiej w kwocie 1 169 tys. zł. W związku z powyższą sytuacją w Gminie od kilku lat wskaźnik kwoty spłaty zadłużenia wraz z kosztami obsługi długu w stosunku do dochodów jednostki przekracza dopuszczalny limit 15% i wynosił w roku 2000 - 16,9% a w 2001 - 18,3%.

Udzielanie poręczeń przez jednostki samorządu terytorialnego objęte kontrolą

            W okresie 2000 r. - I połowa 2002 r. potencjalne niewymagalne zobowiązania z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji obciążały łącznie 25 jednostek samorządu terytorialnego, spośród 146 jednostek objętych kontrolą. Zobowiązania te w 2000 r. stanowiły 5,6% dochodów tych jednostek, w 2001 r. - 5,9%, natomiast na koniec I półrocza 2002 r. 4,0% planowanych dochodów tych jednostek na 2002 r. W 2000 roku 3 jednostki pokryły zobowiązania z tytułu udzielonych poręczeń na kwotę 2 917 tys. zł. (co stanowiło 2,9% łącznych wydatków tych jednostek), w 2001 r. - 5 jednostek na kwotę 1 049 tys. zł (0,8%), w I półroczu 2002 r. również 5 jednostek na kwotę 1405 tys. zł (0,9%).

            Większość (22) jednostek samorządu terytorialnego udzieliło poręczeń lub gwarancji zgodnie z unormowaniami w tym zakresie. W 3 jednostkach nieprawidłowości dotyczyły:

-         nieokreślenia w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego terminu udzielonego poręczenia,

-         udzielenia poręczenia w kwocie wyższej, aniżeli określona w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego,

-         udzielenia poręczenia bez uprzedniego podjęcia stosownej uchwały przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

Zadłużenie jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną

            Spośród 146 jednostek objętych kontrolą, w okresie 2001 - I półrocze 2002 r., 90 jednostek samorządu terytorialnego było organizatorami dla 123 instytucji kultury, a 50 jednostek było organami założycielskimi dla 55 publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Łączna kwota długu samorządowych osób prawnych na koniec 2001 r. wyniosła - 62 773 tys. zł, co stanowiło 2,5% w relacji do wykonanych dochodów jednostek samorządu terytorialnego, oraz na 30.06.2002 r. - 72 399 tys. zł, co stanowił 3% dochodów.

            Przeważającą część w powyższych kwotach stanowiło zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej; w 2001 r. - 94,9%, na koniec I półrocza 2002 r. - 95,4% łącznej kwoty długu instytucji kultury i zakładów opieki zdrowotnej. Najwyższy wskaźnik zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, wystąpił w powiatach, gdzie w I półroczu 2002 r. osiągnął poziom 12,5%, a najniższy w gminach wiejskich - 0,08% dochodów skontrolowanych jednostek.

4.2.2.  Kontrola sprawozdawczości w zakresie długu publicznego

INFORMACJE OGÓLNE

            Obowiązek sporządzania sprawozdań przez jednostki sektora finansów publicznych wynika z art. 15 ustawy o finansach publicznych. Na podstawie tego przepisu Minister Finansów wydał rozporządzenia, w których szczegółowo określone zostały zasady sporządzania sprawozdań budżetowych, w tym między innymi z zakresu długu publicznego o symbolu Rb-Z „sprawozdanie o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz gwarancji i poręczeń”.

            W roku 2000 obowiązywało w tym zakresie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 2 marca 2000 r. w sprawie zasad i terminów sporządzania sprawozdawczości budżetowej jednostek samorządu terytorialnego[63], natomiast od 2001 roku obowiązuje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 13 marca 2001 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej[64]. Na zasadach określonych w powyższych rozporządzeniach sprawozdania sporządzają jednostki samorządu terytorialnego oraz ich jednostki organizacyjne (jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych).

            Począwszy od IV kwartału 2001 roku obowiązkiem sporządzania sprawozdań w zakresie długu publicznego objęte zostały również jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną, które sporządzają sprawozdania zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie rodzajów i zasad sporządzania sprawozdań w zakresie państwowego długu publicznego oraz poręczeń i gwarancji jednostek sektora finansów publicznych[65].

            Jednostki, na które wymienione przepisy nakładają obowiązek sprawozdawczy składają sprawozdania kwartalne właściwym jednostkom samorządu terytorialnego. Na podstawie sprawozdań jednostkowych jednostki samorządu terytorialnego sporządzają sprawozdania zbiorcze, które za pośrednictwem regionalnych izb obrachunkowych przekazywane są do Ministerstwa Finansów[66].

            Celem kontroli było ustalenie, czy jednostki sektora finansów publicznych prawidłowo wypełniają obowiązki w zakresie sprawozdawczości o stanie zobowiązań nałożone przepisami, a w szczególności czy:

-         sprawozdania jednostkowe zostały sporządzone przez wszystkie jednostki objęte obowiązkiem sprawozdawczym,

-         zarząd jednostki samorządu terytorialnego sprawdził sprawozdania pod względem formalnym, rachunkowym i merytorycznym[67],

-         dane sprawozdania jednostkowego jednostki samorządu terytorialnego (jednostki budżetowej i organu) są kompletne i zgodne z ewidencją księgową,

-         jednostki samorządu terytorialnego sporządziły wszystkie wymagane przepisami sprawozdania zbiorcze,

-         dane sprawozdania zbiorczego obejmują wszystkie dane wynikające ze sprawozdań jednostkowych,

-         były przestrzegane zasady klasyfikacji[68] tytułów dłużnych i zasady ustalania wartości zobowiązań[69],

Kontrolę sprawozdawczości w zakresie długu publicznego regionalne izby obrachunkowe przeprowadziły w 170 jednostkach samorządu terytorialnego.

USTALENIA KONTROLI

Sprawozdania zbiorcze jednostek samorządu terytorialnego

            W trakcie kontroli ustalono, że roczne sprawozdania zbiorcze Rb-Z, za lata 2000 - 2001 sporządziły wszystkie (170) objęte kontrolą jednostki samorządu terytorialnego.

            W 132 jednostkach samorządu terytorialnego wszystkie podległe jednostki organizacyjne wywiązały się z obowiązku sporządzenia sprawozdań jednostkowych Rb-Z, co stanowiło 77,6% ogółu skontrolowanych jednostek, natomiast w 38 jednostkach samorządu terytorialnego (22,4%) nie wszystkie jednostki wypełniły obowiązek sporządzenia sprawozdań jednostkowych.

            Nieprawidłowo sprawozdania zbiorcze sporządziło 47 jednostek samorządu terytorialnego, tj. 27,6% spośród 170 skontrolowanych.

            Zarządy tych jednostek w sprawozdaniach zbiorczych nie ujęły wszystkich danych wynikających ze sprawozdań jednostkowych (7 przypadków) lub nie dokonały kontroli sprawozdań złożonych przez podległe jednostki organizacyjne.

            Ustalono, że w sprawozdaniach zbiorczych Rb-Z nieprawidłowo wykazano wielkości zaliczane do tytułów dłużnych na łączną kwotę 9 754,1 tys. zł, z tego: kredyty - 3 630,1 tys. zł, pożyczki - 146,8 tys. zł, zobowiązania wymagalne - 5 977,2 tys. zł oraz dane dotyczące poręczeń i gwarancji na kwotę 9 178,7 tys. zł.

            Przyczyną powstania nieprawidłowości w sprawozdaniach zbiorczych było nie egzekwowanie od kierowników jednostek organizacyjnych obowiązku składania sprawozdań jednostkowych lub też sporządzenie sprawozdań zbiorczych na podstawie nieprawidłowych danych wynikających ze sprawozdań jednostkowych.

Sprawozdania jednostkowe jednostek samorządu terytorialnego

            Regionalne izby obrachunkowe objęły kontrolą ogółem 843 sprawozdania jednostkowe, z czego za rok 2000 skontrolowano 408 sprawozdań, za rok 2001 - 435 sprawozdań.

            Ustalono, że nieprawidłowo sporządzono 55 sprawozdań, co stanowiło 6,5% ogółu skontrolowanych. Sprawozdania sporządzone nieprawidłowo stwierdzono w 40 jednostkach samorządu terytorialnego, tj. w 23,5% objętych kontrolą, w tym, w 31 urzędach gmin i starostwach powiatowych.

            Dane niezgodne z ewidencją księgową wymienione jednostki wykazały w następujących tytułach dłużnych: kredyty - 7 jednostek, pożyczki - 3 jednostki, zobowiązania wymagalne - 28 jednostek oraz dane dotyczące poręczeń i gwarancji 5 jednostek.

            Przyczyną wykazywania nieprawidłowej wielkości zadłużenia z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek było przyjmowanie w sprawozdaniach kwot kredytów i pożyczek na podstawie zawartych umów zamiast kwot faktycznego zadłużenia wynikającego z ewidencji księgowej (2 jednostki), niezgodne z przepisami ustalanie wartości kredytów (5 jednostek), a także pominięcie wartości kredytów w sprawozdaniu (2 jednostki).

            Powszechnym błędem powodującym nieprawidłowe wykazanie danych dotyczących zobowiązań wymagalnych było natomiast ujmowanie w sprawozdaniach wszystkich zobowiązań jednostki, tj. zarówno wymagalnych jak i niewymagalnych (11 jednostek). Skutkiem tego wartość zobowiązań wymagalnych najczęściej była zawyżana. Ponadto jednostki nie wykazywały w sprawozdaniach wszystkich zobowiązań, w tym głównie z tytułu dostaw i usług (9 jednostek) lub składek na ubezpieczenie społeczne (5 jednostek).

            Pomijanie w sprawozdaniach Rb-Z danych dotyczących poręczeń i gwarancji było najczęstszą przyczyną różnic jakie powstały pomiędzy wielkościami wynikającymi z prowadzonej w jednostce ewidencji a wielkościami wykazanymi w sprawozdaniach (3 jednostki). Stwierdzono także, wykazanie w sprawozdaniu wielkości poręczenia na podstawie uchwały organu stanowiącego zamiast wielkości wynikającej z umowy (1 jednostka) oraz wykazanie nieprawidłowej wielkości dokonanej przez jednostkę spłaty kredytu za dłużnika (1 jednostka).  

Sprawozdawczość jednostek sektora finansów publicznych posiadających osobowość prawną

            Regionalne izby obrachunkowe skontrolowały również sporządzanie w roku 2001 sprawozdań w zakresie długu publicznego przez jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną. Kontrolę w powyższym zakresie przeprowadzono w 67 jednostkach samorządu terytorialnego, z czego 38 jednostek było organizatorami dla 64 instytucji kultury, a 29 jednostek było organami założycielskim dla 35 samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Sprawozdania zbiorcze oddzielnie dla instytucji kultury i samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej sporządziły wszystkie jednostki samorządu terytorialnego na podstawie sprawozdań jednostkowych złożonych przez wszystkie jednostki organizacyjne samorządów posiadające osobowość prawną.

            W wyniku kontroli stwierdzono, że zaniżone dane dotyczące zobowiązań wymagalnych w sprawozdaniu jednostkowym wykazał 1 SPZOZ na kwotę 150 tys. zł oraz 1 instytucja kultury w kwocie 15 tys. zł, które nieprawidłowo ujęto również w sprawozdaniach zbiorczych. Przyczyną wykazania w sprawozdaniach zbiorczych danych niezgodnych z ewidencją księgową było zaniechanie kontroli prawidłowości złożonych sprawozdań jednostkowych przez zarządy jednostek samorządu terytorialnego.

4.2.3.    Podsumowanie [70]

1.       Jednostki samorządu terytorialnego zaciągały zobowiązania głównie w formie kredytów i pożyczek. Uzyskane środki były przeznaczone przede wszystkim na finansowanie inwestycji. W latach objętych kontrolą zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego wzrosło o 69%, do poziomu 467 321 tys. zł. Zadłużenie w relacji do dochodów wzrosło w badanym okresie z poziomu 11,5% ustalonego na dzień 31 grudnia 1999 r. do 16,5% na dzień 30 czerwca 2002 r. Udział wydatków na inwestycje w wydatkach ogółem zmniejszył się w tym samym okresie z poziomu 20,7% do 14,7%. 

2.       Spośród 146 skontrolowanych jednostek samorządu terytorialnego dopuszczalny poziom zadłużenia (60%) określony w art. 114 ustawy o finansach publicznych przekroczyło 6 jednostek, a 5 innych zbliżyło się do tego poziomu (zadłużenie przekroczyło 50%). Wysoki poziom zadłużenia jednostki te osiągnęły jeszcze przed wejściem w życie ustawy o finansach publicznych (1.01.1999 r.), a więc w okresie, w którym poziom zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego nie był ograniczany przepisami prawa.

3.       Zwiększanie się zadłużenia jednostek samorządowych spowodowało znaczący wzrost przypadających do spłaty rat kredytów i pożyczek.

Towarzyszył temu problem terminowej spłaty długu. Blisko połowa z ogólnej liczby skontrolowanych jednostek regulowała swoje zobowiązania nieterminowo. Ponadto w powiatach, miastach na prawach powiatu oraz gminach miejskich, ponad 2/3 badanych jednostek posiadało zobowiązania wymagalne. Problemy przy regulowaniu zobowiązań z tytułu dostaw towarów i usług oraz opłat składek na ubezpieczenia społeczne wystąpiły w tych jednostkach, które charakteryzowały się wysokim poziomem zadłużenia, jak również w powiatach i gminach, w których dochody własne stanowiły niewielką część dochodów ogółem.

4.       Jednostki samorządu terytorialnego przestrzegały obowiązujących przepisów art. 48 ust. 1 ustawy o finansach publicznych przy zaciąganiu zobowiązań w formach: kredytów, pożyczek bądź też w formie emisji papierów wartościowych. W jednym przypadku stwierdzono natomiast inny, niż określony w art. 48, sposób zaciągania zobowiązania długoterminowego u wykonawcy robót inwestycyjnych. Zaciągnięte w ten sposób zobowiązanie nie narusza wprawdzie przepisów art. 48, jednak w rozumieniu art. 10 tej ustawy nie zalicza się do długu publicznego. Pominięcie tak zaciągniętego zobowiązania zaniża poziom faktycznego zadłużenia jednostki samorządu terytorialnego.

4.       Regionalne izby obrachunkowe negatywnie oceniają udzielanie kredytodawcy (pożyczkodawcy) - tytułem zabezpieczenia kredytu lub pożyczki - nieodwoływalnego pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem bankowym. Korzystanie z takiej formy zabezpieczenia może doprowadzić do utraty przez jednostki samorządu terytorialnego możliwości realizacji celów publicznych, a w szczególności obligatoryjnych zadań własnych.

Zagrożeniem dla płynności finansowej powiatów może stać się w przyszłości rosnące w szybkim tempie zadłużenie jednostek służby zdrowia, dla których powiaty są organami założycielskimi. Zgodnie z treścią art. 60 ust. 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej[71], w przypadku likwidacji zakładów zobowiązania i należności takich jednostek przejmuje organ założycielski.

6.       Kontrola 146 jednostek wykazała, że łączna kwota wydatków dokonanych z naruszeniem prawa wyniosła 3 978,8 tys. zł, z tego:

-      z przekroczeniem zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych - 1 068 tys. zł,

-      z przekroczeniem zakresu upoważnienia do zaciągania zobowiązań obciążających budżet - 1 915,1 tys. zł,

-      w wyniku dopuszczenia do zapłaty odsetek za opóźnienie w regulowaniu zobowiązań - 995,7 tys. zł.

7.       W wystąpieniach pokontrolnych zwrócono uwagę na wzrost zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego i wskazano na konieczność szczegółowej analizy sytuacji ekonomiczno-finansowej przed zaciąganiem kolejnych zobowiązań oraz na obowiązek monitorowania zadłużenia samorządowych osób prawnych przez organy założycielskie.

8.       Systematyczny wzrost zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego może uniemożliwić niektórym jednostkom skorzystanie ze środków pomocowych z Unii Europejskiej. Warunkiem pozyskania tych środków jest bowiem zapewnienie przez jednostkę własnego udziału w finansowaniu zamierzonych przedsięwzięć.

9.       Kontrola sprawozdawczości w zakresie długu publicznego wykazała, że sprawozdania zbiorcze sporządziły wszystkie objęte kontrolą jednostki samorządu terytorialnego. Około 1/4 jednostek sporządziła sprawozdania w sposób niezgodny z prowadzoną ewidencją księgową.

       Stwierdzone nieprawidłowości w zakresie sporządzania sprawozdań zbiorczych i jednostkowych wskazują na konieczność wzmożenia kontroli wewnętrznej w tym zakresie.

<< | >>

• 1.       Uchwalanie budżetu i jego zmiany •
• 2.1.    Budżety jednostek samorządu terytorialnego w 2002 roku •
• 2.2.    Wykonanie budżetów przez gminy •
• 2.3.    Wykonanie budżetu Warszawy w 2002 roku •
• 2.4.    Wykonanie budżetów przez miasta na prawach powiatu •
• 2.5.    Wykonanie budżetów przez powiaty •
• 2.6.    Wykonanie budżetów przez województwa samorządowe •
• 3.       Związki międzygminne •
• 4.1.    Kontrola gospodarki finansowej i zamówień publicznych jednostek samorządu terytorialnego •
• 4.2.    Kontrola długu publicznego jednostek samorządu terytorialnego •
• 4.3.    Kontrola realizacji dochodów z tytułu opłaty planistycznej •
• 4.4.    Kontrola realizacji dochodów z tytułu opłaty adiacenckiej •

Wstęp | Część I - Streszczenie | Część I - Pełny tekst | Część II - Streszczenie | Część II - Pełny tekst