Kombatantami są osoby, które brały udział w wojnach, działaniach zbrojnych i powstaniach narodowych, wchodząc w skład formacji wojskowych lub organizacji walczących o suwerenność i niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej - art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. Zgodnie z art. 19 tej ustawy kombatantom i innym osobom uprawnionym znajdującym się w trudnych warunkach materialnych oraz w związku z zaistnieniem zdarzeń losowych - może być przyznana doraźna lub okresowa pomoc pieniężna, która stanowi zadanie zlecone gminie. Przyznaje i udziela ją kierownik ośrodka pomocy społecznej działający z upoważnienia rady gminy. Finansowanie niektórych świadczeń dokonywane jest ze środków Państwowego Funduszu Kombatantów, którego dysponentem jest kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Środki z funduszu, przeznaczone na pomoc realizowaną przez kierownika ośrodka pomocy społecznej, kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych przekazuje na rachunki budżetów gmin.

Regionalne izby obrachunkowe przeprowadziły w 2001 roku kontrole koordynowane w zakresie prawidłowości wydatkowania środków Państwowego Funduszu Kombatantów. Kontrole dotyczyły roku 2000 i objęły 229 ośrodków pomocy społecznej, w tym:

• miejskich - 26,

• miejsko-gminnych - 43,

• gminnych - 160.

Wszystkie kontrolowane gminy posiadały zawarte porozumienia z Urzędem do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych na wykonanie zadania zleconego. W porozumieniach określono terminy wpłaty II, III i IV raty środków na rachunek bankowy gminy (termin przekazania pierwszej raty określony został do 15 lutego każdego roku - art. 23 ust. 3a ustawy).

Przeprowadzone kontrole wykazały, że w 33 jednostkach nie prowadzono ewidencji osób uprawnionych do korzystania z pomocy finansowej Państwowego Funduszu Kombatantów.

Pomoc społeczna udzielana była dla: kombatantów - przez 220 ośrodków, wdów lub wdowców po byłych kombatantach - przez 227 ośrodków.

W 8 ośrodkach kontrola dokumentacji wykazała udzielanie pomocy dla inwalidów wojennych, a w 4 ośrodkach dla żołnierzy ociemniałych przez Związek Inwalidów Wojennych RP oraz Związek Ociemniałych Żołnierzy RP zgodnie z § 2 pkt 2 i 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 kwietnia 1998 r. w sprawie kryteriów, form i trybu przyznawania i udzielania pomocy pieniężnej z Państwowego Funduszu Kombatantów.

W 5 przypadkach kierownicy ośrodków pomocy społecznej przyznali pomoc finansową osobom nieuprawnionym. W pozostałych przypadkach pomoc przyznano osobom upoważnionym, którą wypłacano na podstawie list płac, dowodów wypłaty lub przelewów na konta osobiste.

Pomoc pieniężna przyznawana była, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby uprawnionej spełniał warunki § 3 ww. rozporządzenia.

• orzeczenie o inwalidztwie, o niezdolności do pracy lub o niepełnosprawności,

• dowód wypłaty emerytury lub renty,

• nakaz płatniczy podatku rolnego oraz zaświadczenie z urzędu gminy o wielkości gospodarstwa rolnego w hektarach przeliczeniowych,

• zaświadczeniu ze szkoły o kontynuowaniu nauki oraz o otrzymywanym stypendium,

• zaświadczenie pracodawcy o wysokości wynagrodzenia za pracę,

• zaświadczenie rejonowego urzędu pracy o braku możliwości zatrudnienia, wysokości pobieranego zasiłku lub o braku uprawnień do zasiłku.

Około 50% kontrolowanych ośrodków pomocy społecznej dodatkowo sprawdzało, czy osoba ubiegająca się o przyznanie pomocy posiada legitymację stowarzyszeń kombatanckich. Dokument ten nie może być wymagany przy udzielaniu pomocy finansowej. Jest tylko dokumentem stwierdzającym przynależność do jednego ze stowarzyszeń.

Zdecydowanie częściej stosowano formy pomocy doraźnej - jednorazowej niż okresowej.

Środki z Państwowego Funduszu Kombatantów przeznaczone na pomoc dla kombatantów wpływały na rachunek bieżący gminy. Jednakże tylko w połowie skontrolowanych przypadków stwierdzono terminowe wpływy na ten rachunek. Środki te ujmowane były w planach finansowych gmin po stronie dochodów (i wydatków) jako dotacje otrzymane z funduszy celowych w dz. 86 - Opieka społeczna rozdz. 8695 - Pozostała działalność. Podobnie ujmowane były w sprawozdaniach Rb-25 - o dochodach budżetowych (miesięcznych) i o wydatkach budżetowych (miesięcznych) oraz Rb-27 - o dochodach budżetowych (półrocznych i rocznych) i Rb-28 - o wydatkach budżetowych (półrocznych i rocznych).