Część II
Sprawozdania z działalności RIO
i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2001 roku
4.4. Kontrola przejęcia mienia Skarbu Państwa przez samorządy województw
4.4.2. Cel i ustalenia kontroli
Mienie nabyte z mocy prawa na podstawie art. 68 ustawy przepisy wprowadzające reformę administracji publicznej
Mienie przejęte na podstawie art. 49 ustawy o samorządzie województwa
Mienie przejęte na podstawie art. 50 ustawy o samorządzie województwa
Od dnia 1 stycznia 1999 roku istnieje w Polsce trójstopniowy podział administracyjny kraju. Oprócz funkcjonującego już wcześniej samorządu gminnego utworzono powiatowy i wojewódzki oraz równolegle przekształcono terenową administrację rządową.
W latach 2000 i 2001 regionalne izby obrachunkowe przeprowadziły kontrole kompleksowe powiatów natomiast w latach 2001 i 2002 dokonano kontroli kompleksowych samorządów wojewódzkich, za wyjątkiem województwa lubuskiego. W ramach tych kontroli zbadano prawidłowość przejęcia mienia przez samorząd wojewódzki według jednolitych zasad.
Realizacja reformy administracji publicznej na szczeblu wojewódzkim polegała na utworzeniu nowych struktur wojewódzkich oraz utworzeniu 16 województw samorządowych i przejęciu przez nie znacznej części kompetencji od administracji rządowej, reprezentowanej przez wojewodów.
Organy samorządu województwa konstytuowały się jeszcze przed terminem rozpoczęcia swojej działalności. Ustrój województw jako jednostek samorządu terytorialnego określa statut województwa, uchwalony przez sejmik województwa po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów. Statut województwa podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".
W związku z zadaniami i kompetencjami przejętymi z dniem 1 stycznia 1999 roku przez samorządy od wojewodów, pracownicy dotychczasowych urzędów wojewódzkich prowadzący sprawy z tego zakresu, stali się z mocy prawa pracownikami urzędów marszałkowskich.
Z dniem 1 stycznia 1999 roku pracownicy biur wojewódzkich sejmików samorządowych mających siedziby na obszarze województwa, stali się także pracownikami urzędu marszałkowskiego. Uprawnienia pracodawcy w stosunku do pracowników biur wojewódzkich sejmików samorządowych przejęli marszałkowie województw z dniem wyboru, zgodnie z art. 56 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 roku - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną.
Wraz z zadaniami i kompetencjami przejmowanymi przez nowe urzędy administracji publicznej nastąpiło także przejęcie mienia Skarbu Państwa niezbędnego do realizacji określonych ustawowo zadań. Przekazanie mienia Skarbu Państwa nastąpiło na podstawie przepisów:
ustawy z dnia 13 października 1998 roku - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną,
ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa.
W związku z brakiem szczegółowych uregulowań trybu przekazywania mienia Skarbu Państwa na rzecz samorządów województw Minister Skarbu Państwa przesłał wojewodom, w formie zalecenia, instrukcję określającą tryb postępowania w tej sprawie, przyjmując tryb analogiczny jak w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 lutego 1999 roku, w sprawie trybu przekazywania mienia przez Skarb Państwa powiatom i miastom na prawach powiatu oraz określenia kategorii mienia wyłączonego z przekazywania.
Przekazywanie województwu mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych następowało:
Z mocy prawa na podstawie
art. 60 ust. 1, 2, 3 ustawy z dnia 13 października 1998 roku Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną
art. 68 ust 1 i ust. 3 ww. ustawy
Nabycie mienia stwierdza wojewoda w drodze decyzji. Organem odwoławczym od decyzji wojewody w sprawach przekazywania mienia Skarbu Państwa samorządowi województwa jest minister właściwy do spraw Skarbu Państwa (art. 62 ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną). Ostateczne decyzje w przedmiotowych sprawach stanowią podstawę wpisu praw majątkowych w księdze wieczystej (art. 54 ustawy o samorządzie województwa).
Na podstawie art. 49 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa
Zgodnie z powyższym przepisem przekazanie województwu mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych, służącego realizacji zadań województwa, określonych w art. 14 ustawy następuje na podstawie decyzji administracyjnej wojewody wydawanej z urzędu. Organem odwoławczym od decyzji jest minister właściwy do spraw Skarbu Państwa.
Na podstawie decyzji Ministra Skarbu Państwa wydanej na podstawie art. 50 ust. 1 i ust. 3 ustawy o samorządzie województwa
Mienie służące wykonywaniu zadań gospodarczych przekraczających zakres użyteczności publicznej a służące realizacji strategii rozwoju województwa i wojewódzkich programów - może być przekazane na wniosek zarządu województwa.
Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się w urzędach marszałkowskich w postaci sporządzonych przez zarządy województw wykazów jednostek i instytucji, których mienie podlegało przekazaniu, wniosków o ich przek
4.4.2. Cel i ustalenia kontroli
Celem kontroli było zbadanie procedur i ocena sposobu przejmowania przez samorządy województw majątku Skarbu Państwa. Przedmiotowe kontrole regionalne izby obrachunkowe przeprowadziły w oparciu o jednolite zasady, odrębne dla każdej podstawy prawnej, z mocy której mienie zostało przejmowane.
Kontrolę przeprowadzono na przykładzie 152 zakładów opieki zdrowotnej oraz instytucji kultury. Podczas kontroli zbadano, czy zarządy województw posiadają wykazy jednostek organizacyjnych, których mienie przejęte zostało z dniem 1 stycznia przez samorządy województw. Sprawdzono również
, czy zarządy województw ustaliły zasady przejęcia mienia przez województwo oraz czy nabycie przez województwo mienia przejmowanych jednostek stwierdzone zostało w decyzjach wojewody. Szczególną uwagę zwrócono na to czy przejmowane mienie zostało zinwentaryzowane, a także, czy dla każdej nieruchomości założono oddzielne karty inwentaryzacyjne. Obowiązek przeprowadzenia inwentaryzacji wynikał w szczególności z § 8 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1998 roku w sprawie trybu rozliczenia środków budżetowych za rok 1998, szczególnych zasad i trybu sporządzenia i przekazywania sprawozdań budżetowych za rok 1998 oraz szczególnych zasad i terminów przeprowadzania inwentaryzacji.Podczas kontroli sprawdzono również, czy przekazanie mienia nastąpiło na podstawie protokółu zdawczo - odbiorczego oraz czy zarząd województwa złożył wnioski o dokonanie w księgach wieczystych wpisów ujawniających województwo jako właściciela nieruchomości, a także czy mienie przejęte przez województwo zostało ujęte w księgac
h rachunkowych.Z przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r o rachunkowości oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1998 roku w sprawie trybu rozliczenia środków budżetowych za rok 1998, szczególnych zasad i trybu sporządzenia i przekazywania sprawozdań budżetowych za rok 1998 oraz szczególnych zasad i terminów przeprowadzania inwentaryzacji, wynika obowiązek przeprowadzenia inwentaryzacji mienia oraz obowiązek ujęcia go w bilansie otwarcia jednostki przejmującej i tak:
jeśli dotychczasowa jednostka przejmowana była w całości, w nowej jednostce winno się wprowadzić do ksiąg rachunkowych 1999 roku składniki aktywów i pasywów jednostek przejmowanych - na podstawie bilansów jednostek przejmowanych i protokołów inwentaryzacyjnych,
jeśli dotychczasowa jednostka przejmowana była w części, w jednostce przejmującej winno się wprowadzić do ksiąg rachunkowych, na podstawie protokołów zdawczo - odbiorczych z dniem 1 stycznia 1999 roku, przejętą część majątku.
Ustalenia kontroli
W wyniku kontroli stwierdzono, że:
we wszystkich objętych kontrolą urzędach marszałkowskich zarządy województw opracowały wykazy przejętych jednostek i najczęściej stanowią one załącznik do uchwał zarządów w sprawie wprowadzenia regulaminów organizacyjnych,
mimo braku szczegółowych uregulowań trybu przekazywania mienia Skarbu Państwa na rzecz samorządów województw (o czym wspomniano na wstępie), zarządy województw: dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, lubelskiego, mazowieckiego, opolskiego, podkarpackiego, pomorskiego i śląskiego opracowały w tym przedmiocie zasady regulujące procedurę przejęcia mienia, przyjmując tryb analogiczny jak w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 lutego 1999 roku w sprawie trybu przekazywania mienia przez Skarb Państwa powiatom i miastom na prawach powiatu oraz określenia kategorii mienia wyłączonego z przekazywania,
w badanych jednostkach, dla wszystkich samorządów województw, wojewodowie wydali decyzje, w których stwierdzili nabycie mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu instytucji i państwowych jednostek organizacyjnych przejmowanych z dniem 1 stycznia 1999 roku przez jednostki samorządu terytorialnego na podstawie przepisów ustawy kompetencyjnej oraz przepisów ustawy - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną,
przejęte mienie, za wyjątkiem jednego przypadku w województwie warmińsko - mazurskim, zostało zinwentaryzowane przez jednostki, których majątek z mocy prawa ulegał przekazaniu na rzecz jednostek samorządu terytorialnego. Inwentaryzacji dokonywały najczęściej komisje inwentaryzacyjne składające się z pracowników przejmowanej jednostki,
we wszystkich skontrolowanych samorządach województw sporządzone zostały karty inwentaryzacyjne nieruchomości,
w dziesięciu województwach przekazanie mienia nastąpiło na podstawie protokołów zdawczo - odbiorczych. Protokołów takich nie sporządzano w województwach: łódzkim, mazowieckim, podlaskim, świętokrzyskim i warmińsko - mazurskim,
w przeważającej liczbie województw, za wyjątkiem województw: śląskiego i wielkopolskiego, zarządy województw złożyły wnioski do wydziałów ksiąg wieczystych właściwych sądów rejonowych w sprawie dokonania wpisu zmian dotyczących przejętych nieruchomości, które powinny być ujawnione w księgach wieczystych,
mienie przejęte z mocy prawa nie zostało ujęte w księgach rachunkowych województw: kujawsko - pomorskiego, opolskiego, świętokrzyskiego, warmińsko - mazurskiego i wielkopolskiego.
W trakcie kontroli prawidłowości przejmowania mienia wojewódzkich sejmików samorządowych zbadano, czy zarządy województw posiadają wykazy przejętego mienia oraz czy dla każdej przejmowanej nieruchomości założono oddzielne karty inwentaryzacyjne. Zwrócono uwagę, czy przejmowane mienie zostało zinwentaryzowane, a także czy nabycie mienia stwierdzone zostało w decyzji wojewody i czy zostało ujęte przez województwo w księgach rachunkowych.
Zgodnie z powołanym wyżej rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1998 roku w sprawie trybu rozliczania środków budżetowych za rok 1998, szczególnych zasad i trybu sporządzania i przekazywania sprawozdań budżetowych za rok 1998 oraz szczególnych zasad i terminów przeprowadzania inwentaryzacji województwa - wojewódzkie sejmiki samorządowe, jako jednostki podlegające połączeniu w całości z innymi jednostkami winny:
dokonać inwentaryzacji aktywów i pasywów na dzień 31 grudnia 1998 roku według zasad określonych w ustawie o rachunkowości, dla jednostek kończących działalność, z tym że wycena aktywów i pasywów jest dokonywana według zasad obowiązujących na dzień bilansowy dla jednostek kontynuujących działalność,
zamknąć księgi rachunkowe za rok 1998 i sporządzić bilans na dzień 31 grudnia 1998 roku według zasad określonych w ustawie o rachunkowości dla jednostek kończących działalność.
Natomiast samorządy województw - jako jednostki przejmujące - winny:
sporządzić na dzień 1 stycznia 1999 roku bilans otwarcia na podstawie bilansu jednostek przejmowanych i swojego bilansu sporządzonych na dzień 31 grudnia 1998 roku,
wprowadzić do ksiąg rachunkowych roku 1999 składniki aktywów i pasywów jednostek przejmowanych na podstawie bilansów jednostek i protokółów inwentaryzacyjnych.
Ustalenia kontroli
W wyniku kontroli ustalono:
mienie byłych sejmików zostało przejęte przez samorządy wojewódzkie w dwunastu, z piętnastu skontrolowanych województw. Mienia nie nabyto w województwach: opolskim, podlaskim oraz zachodniopomorskim, natomiast w województwach: dolnośląskim i warmińsko - mazurskim przejęto jedynie mienie ruchome,
w województwach, w których zarządy przejmowały mienie wojewódzkich sejmików samorządowych, przejęcie to odbywało się w oparciu o wykazy przejmowanego mienia,
oddzielnych kart inwentaryzacyjnych nie założono dla każdej nieruchomości w województwie śląskim oraz województwie świętokrzyskim,
przejmowane mienie zostało zinwentaryzowane prawie we wszystkich województwach; inwentaryzacji takiej nie dokonano jedynie w województwie warmińsko - mazurskim,
do dnia przeprowadzenia kontroli nabycie mienia będącego uprzednio we władaniu wojewódzkiego sejmiku samorządowego zostało stwierdzone w drodze decyzji wojewody w większości województw. Decyzji takich nie wydano w województwach: kujawsko - pomorskim, małopolskim, świętokrzyskim (w zakresie nieruchomości), oraz wielkopolskim (w zakresie mienia
w dwunastu województwach nabyte mienie zostało ujęte w księgach rachunkowych urzędów marszałkowskich w całości; nie ujęto w księgach rachunkowych mienia przejętego od sejmików w województwach: kujawsko - pomorskim, świętokrzyskim (nieruchomości) i wielkopolskim (ruchomości).
MIENIE PRZEJĘTE NA PODSTAWIE ART. 49 USTAWY O SAMORZĄDZIE WOJEWÓDZTWA
Jak wyżej wspomniano, przekazanie województwu mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych służącego realizacji zadań województwa - w szczególności określonych w art. 14 ustawy - to jest w zakresie: edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego, promocji i ochrony zdrowia, kultury i ochrony jej dóbr, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, modernizacj
i terenów wiejskich, zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpożarowej, transportu zbiorowego i dróg publicznych, kultury fizycznej i turystyki, ochrony praw konsumentów, obronności, bezpieczeństwa publicznego, przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy, następuje na podstawie decyzji administracyjnej wojewody wydanej z urzędu, z zastrzeżeniem art. 50. Nabycie mienia jest nieodpłatne i następuje z dniem, w którym decyzja o jego przekazaniu stała się ostateczna.Kontrolę prawidłowości nabycia tego mienia przeprowadzono w 69 jednostkach w oparciu o kryteria podobne do tych, według których skontrolowano przejęcie mienia z mocy prawa na podstawie art. 60. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną.
Ustalenia kontroli
W wyniku kontroli ustalono:
mienie na podstawie wyżej wymienionych przepisów przejmowały zarządy dwunastu, spośród piętnastu skontrolowanych województw. Nie stwierdzono przejęcia mienia w tym zakresie w województwach: podlaskim, śląskim i zachodniopomorskim,
zarządy województw, które przejmowały mienie opracowały wykazy mienia przejętego na podstawie decyzji wojewody wydanej z urzędu,
zarządy siedmiu województw opracowały zasady regulujące procedurę przejęcia mienia, przyjmując tryb analogiczny jak w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 lutego 1999 roku w sprawie trybu przekazywania mienia przez Skarb Państwa powiatom i miastom na prawach powiatu oraz określenia kategorii mienia wyłączonego z przekazywan
we wszystkich skontrolowanych samorządach województw, które przejęły mienie, sporządzone zostały karty inwentaryzacyjne nieruchomości,
przejmowane mienie zostało zinwentaryzowane we wszystkich województwach, za wyjątkiem warmińsko - mazurskiego,
w większości województw przekazanie mienia nastąpiło na podstawie protokołów zdawczo - odbiorczych; protokółów takich nie sporządzano w województwach: łódzkim, mazowieckim, świętokrzyskim i wielkopolskim,
w czterech województwach przejęte mienie ujęte zostało w ewidencji pozabilansowej, a po uprawomocnieniu się decyzji administracyjnej wojewody w ewidencji bilansowej w czterech województwach. W trzech województwach przejęte mienie zostało zaksięgowane w ewidencji bilansowej bez uprzedniego ujęcia go w ewidencji pozabilansowej, a w województwach: kujawsko - pomorskim, świętokrzyskim, warmińsko - mazurskim oraz wielkopolskim mienie nie zostało ujęte w żadnej ewidencji. W wymienionych województwach ewidencja mienia była dokonywana bezpośrednio przez jednostki organizacyjne województwa, którym to mienie zostało przekazane przez urząd marszałkowski.
MIENIE PRZEJĘTE NA PODSTAWIE ART. 50 USTAWY O SAMORZĄDZIE WOJEWÓDZTWA
Przekazanie województwu mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych, służącego wykonywaniu zadań gospodarczych przekraczających zakres użyteczności publicznej, może nastąpić na wniosek zarządu województwa, jeżeli mienie to służyć ma realizacji strategii rozwoju województwa i wojewódzkich programów, z wyłączeniem przeznaczonego na zaspokojenie roszczeń reprywatyzacyjnych oraz realizację programu powszechnego uwłaszczenia.
Przekazywanie ww. mienia następuje nieodpłatnie, w trybie właściwym dla przenoszenia nabywanych praw, z tym że przekazanie własności i innych praw do rzeczy następuje na podstawie ostatecznej decyzji ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa. Nabycie mienia na podstawie tego przepisu wystąpiło jedynie w trzech województwach.
Zarządy tych województw posiadały wykazy mienia przejętego na ich wniosek. Przekazanie prawa własności nastąpiło na podstawie decyzji Ministra Skarbu Państwa. Przejmowane mienie zostało zinwentaryzowane. Większość mienia przekazywana była na podstawie protokołów zdawczo - odbiorczych. W jednym przypadku przejęte mienie nie zostało ujęte w księgach rachunkowych.
Zaprezentowane wyniki kontroli
prawidłowości nabywania mienia przez samorządy województw, wykazały, że
wszystkie kontrolowane samorządy wojewódzkie posiadały wykazy przejmowanego
mienia. Jednostki, poza nielicznymi wyjątkami dokonały, inwentaryzacji
przejmowanego mienia.
Znaczna część skontrolowanych jednostek samorządu wojewódzkiego nie ujmowała przejętego mienia w księgach rachunkowych, zarówno w ewidencji pozabilansowej - do chwili uprawomocnienia się decyzji wojewody - jak również w ewidencji bilansowej, po uprawomocnieniu się decyzji stwierdzających nabycie mien
Prawie połowa samorządów
wojewódzkich, nie ustaliła zasad przejęcia nabywanego mienia.
Większość nieprawidłowości, które
wystąpiły podczas przejmowania mienia przez samorządy województw wynikała z
braku przepisów wykonawczych do regulacji ustawowych.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•